Buenas tardes a todos.
A familia de Manuela Rey Chao de Mondoñedo. Primeiras noticias de Manuela
A primeira persona que me falou de Manuela Rey foi miña avoa materna, Xosefa Doural García. Miña avoa, que nacera no ano 1893 no lugar da Valiña, contábame sempre a historia dunha rapaza, nada no lugar da Pradela, que emigrara a Portugal onde destacara como cantante. Miña avoa aseguraba que era parente nosa. Sempre me quedou esa dúbida. Pasados certos anos, decidinme a investigar a veracidade do que me contaba miña avoa.
Pregunteille a Antonio Chao i a miña nai, Remedios Doural, ambos responderon que lembraban ter escoitado esa historia, e mais, faláronme de que a mediados dos anos 50, dou/ dous sacerdotes mindonenses, un deles, don Gumersindo Cuadrado, visitaron o barrio da Pradela, querían conocer a casa donde nacera Manuela. Viñan coa intención de colocar unha pequena placa na fachada principal da vivienda. Querían, así, render un emotivo recordo a Manuela Rey, personaxe que na súa curta vida profesional, colleitara tantos ésitos en Portugal, e que, desafortunadamente, achábase esquecida na memoria mindoniense. Esta iniciativa, por desgracia, non chegou a callar, permanecendo, ata agora, a casa natal de Manuela sin placa algunha.
Por transmisión oral soubemos de, que sendo párroco de Santiago de Mondoñedo, don Felipe Bangueses Bande, ou ben unha persoa, ou ben un organismo oficial portugués, intentaron contactar con familiares directos de Manuela. Todos eles eran veciños de San Vicente, a idea era manter algún tipo de contacto con eles, e informarlles dalgúns bens que quedaron en Portugal. Dúas personas que recibiron esta información foron José María Rey García, veciño do lugar do Pedroso, sobriño de Manuela, e o meu abuelo paterno, José García Rey, tamén sobriño. Este, veciño de San Vicente. Ningún dos dous responderon a tal petición. Desconocemos os motivos que levaron a tomar tal decisión.
O que faltaba!
O cronista oficial de Mondoñedo, Antonio Reigosa Carreiras, publicou na prensa escrita un artigo sobre algunhas mulleres esquecidas en Mondoñedo, entre elas figuraba Manuela Rey. Máis tarde, publicaba outro máis estenso e interesante no diario O Progreso sobre a vida de Manuela en Portugal, e sobre as súas destacadas actuaciós como actriz de teatro dramático. Logo de lelo, deteñidamente, desatou o noso interés por dar a conocer os datos que poseíamos de Manuela e da súa familia mindoniense. Comenzamos a repasar e a poñer en orden os datos que tíñamos gardados desde facía máis de quince anos, estraídos do Arquivo Diocesano de Mondoñedo, do Arquivo municipal e, ata algún, do Arquivo Histórico provincial de Lugo.
O lugar de orixen
O lugar de nacemento de Manuel Rey, A Pradela, trátase dun pequeno núcleo de población situado ao sur de Mondoñedo, que pertenece á parroquia de San Vicente de Trigás.
Neste lugar, atopámonos con tres humildes vivientdas, ademais dalgunha edificaciós menores que se dedicaron a cuadras para gardar o gando, e un cabozo. As vivendas áchanse deshabitadas desde comenzos dos anos 70 dos século pasado, e o abandono comenza a facer mella en todas elas. Algunhas atópanse nun estado tan lamentable que semella non se poderán reparar. Os últimos moradores do lugar foron o matrimonio formado por Antonio Chao Chao e Milagros Rego, acompañado[s] do seu fillo Ramiro e da súa avoa Josefa.
A súa familia de San Vicente de Trigás
Os pais de Manuela Rey son Andrés Rey e Francisca Dominga Chao González.
Andrés Rey foi bautizado o día 30 de novembro de 1817 en Mondoñedo. Era un neno da casa cuna, dos coñecidos por aquel como nenos soperos. A institución benéfica manda a Andrés ata o lugar de Vicos de Abaixo, parroquia de San Martín de Galgao, para que fose criado polo matrimonio composto por Antonio Tojeiro Fernández, ao que os veciños apodan, O viudo, e Manuela González.
A nai de Manuela, Francisca Dominga, nace no lugar da Pradela ás 6 da tarde do 13 de febreiro do 1821. Eran seus pais, Nicolás Chao e Manuela González. O día 2 de octubre de 1850, fallecía Nicolás Chao, á idade de 68 anos. A súa muller, Manuela, morrera varios anos antes. Quedáballe os seguintes fillos: Francisca, por aquela xa casada con Andrés Rey; Xosé, na/ nado en 1823; Antón, en 1825, e Domingo.
Andrés e Francisca comezan unha relación amorosa da que nacerá Manuela en octubre de 1842, a protagonista desta historia. Seus pais formalizan a súa relación casándose na parroquia de Santiago de Mondoñedo o día 11 de marzo de 1843. O novo matrimonio fixa a súa residencia nunha humilde vivenda do lugar de A Pradela, donde nacerán varios fillos máis. A mediados do anos 40, Andrés e Francisca, acompañados dos seus fillos de tenra edade, trasládanse a unha vivenda máis amplia e con maiores comodidades situada no barrio do Pedroso. Nesta última vivenda virán ao mundo outros fillos do matrimonio.
A situación de penuria económica deste matrimonio, ao que hai que sumar os numerosos fillos de curta idade que tiñan que alimentar, debeu de se-la razón pola que aceptaron o ofrecemento da compañía teatral portuguesa que neses intres andaba por Mondoñedo. Esta compañía teatral portuguesa (arrivada) a Mondoñedo, debeu de ver en María Manuela certas dotes para o teatro. Interesados nela, ofrecéronlle aos pais da nena encargarse eles da crianza da súa filla, seguros, como estaban os da compañía teatral, que Manuela, que amosaba sorprendentes dotes interpretativas, ía a triunfar no mundo da escena. Vaia se triunfou!.
Hoxe en día, pode resultar moi estraño para os que me escoitan, que un matrimonio deixe que o seu fillo ou filla sexa criado por outro matrimonio, pero falando con algúns compañeiros e amigos, habituales dos arquivos, e con máis experiencia que a miña, aseguráronme que coñecen algunhos casos moi semellantes a este que aconteceron no século XIX e a comezos do siglo XX.
A vivenda do Pedroso
No domicilio do Pedroso, residiron diversos membros da familia Rey ata os anos 80 do sículo pasado.
O pai de Manuela, Andrés Rey, faleceu no seu domicilio do Pedroso o 12 de setembro de 1884, logo de permanecer unhos días en cama, a consecuencia de sufrir un accidente cando trasportaba unha viga de madeira ao seu domicilio. Por outra banda, Francisca falece no seu domicilio do Pedroso o 30 de agosto de 1893.
Deste, deste matrimonio quedaron, aparte de Manuela, os siguientes fillos: Rosa, duns 35 años, casada en Samordás con Isidoro Ríos; Bernardo, de unhos 33 años, casado en Barcelona; Filomena, duns 30 años, casada con José López Doural en O Pedroso, esta señora viña sendo miña tataravoa paterna; Manuel, duns 23 años, casado o 30 de abril de 1890 con Manuela García Yáñez, residían no barrio do Pedroso, e María, duns 20 anos, máis tarde casada con Ramón García Polo en A Valiña. Este matrimonio virán sendo os meus bisabolos paternos.
O meu parentesco con Manuela Rey Chao
A miña bisavoa paterna, María Rey Chao, nacida o 9 de maio de 1860 en O Pedroso, era a hermá menor de Manuela. O día 13 de setembro de 1890 cásase Ramón García Polo, de profesión labrador, natural e veciño da Valiña. Ramón era fillo lexítimo de Santiago García e de Vicenta Polo.
María Rey fallece o 15 de xullo de 1935 no seu domicilio da Valiña. Pra aquela, era xa viuda de Ramón García.
Deste matrimonio naceron os seguientes fillos: Xosefa, Manuel (emigrado en Cuba) e Xosé (meu avó paterno).
Xosé García Rey era, polo tanto, sobriño de Manuela. Nace ás 8 da madrugada do 18 de xaneiro de 1896 no lugar da Valiña. Casouse o 10 de setembro do 28 con Remedios Nogueira López, natural do barrio do Pedroso. Xosé faleceu o 19 de setembro de 1960 en San Vicente, onde residía e rexentaba unha taberna-estanco situada á beira do trazado da estrada nacional 634. Quedáballe do seu matrimonio catro fillos: Ramón (o meu pai), Xosé, Cándido e María Nieves.
Sirvan estes breves apuntes familiares para dar luz sobre unha antepasada nosa, unha mindoniense que se atopaba esquecida para a nosa historia e que, por fin, recupera o lugar que se merece.
Moitas grazas pola súa presencia.
Autor/a da transcrición: e~xenio
Texto de presentación