En primeiro lugar, teño que,e,e dicir o que unha polafía, brevemente, porque este acto forma parte dun proxecto que empezamos na Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega alá polo ano 2007, e que e,e,e continúa, se non contei mal esta é a polafía número 31, i o proxecto, i estes actos consisten, fundamentalmente, en reunir xente como fixemos hoxe aquí, con un motivo, normalmente a cultura popular, sexa música, sexa narración, sexa poesía, o que toque en cada lugar, normalmente en sitios pequenos, en vilas, en parroquias, i tamén en sitios grandes como Mondoñedo, como é o caso hoxe. Non? E do que se trata, fundamentalmente, é de poñer a circular a cultura popular, por eso gravamos estes actos, e dentro dun tempo prudencial, un par de meses, máis ou menos, poderedes velos nos arquivo, no arquivo da sección de Literatura de Tradición Oral da AELG que neste momento ten, alí, dispoñibles, e,e,e e gratuítamente, máis de 800 vídeos de todo o que sucedeu nesas 31 polafías, practicamente, por tódalas comarcas do país.
Aí e,e,e queda, ao voso dispor, i ao de (...) sobre todo, aquelas persoas que, ou ben traballan no mundo da escola, ou ben están na emigración que, polo rexistro de reproduciós que temos, son as que máis visitan precisamente esa, ese arquivo de vídeos.
E,e,e hoxe e,e,e imos tratar, imos (...) o tema desta polafía, un monográfico centrado na figura dun personaxe que estaba aí agachado, detrás dese biombo da historia, no que hai tantas veces, tanta xente que non sabemos, nin siquera, que existiu. E, sobre todo, se se trata, como é o caso, dunha muller. Así que imos empezar a falar de Manuela Rey
Eu souben de Manuela Rey por unha nota breve nun xornal do ano 1866 que, xustamente uns días despois da súa morte, comentaba que morrera en Lisboa unha grande actriz nacida en Mondoñedo, i o correspons/ correpondente en Lisboa do xornal El Miño, editado en Vigo, dicía que en próximos números comentaría, polo miúdo, e,e,e a biografía de Manuela Rey, e tamén as circunstancias da morte etc.
O caso é que ese xornal tivo problemas, eu non dei atopado ningún número posterior e, por tanto, quedeime coas ganas de saber naquel momento quen era, quen fora Manuela Rey. A partir de aí, empecei a buscar e o seguinte que atopei foi este libriño, un libro do ano 1867, editado en Lisboa, chámase Os Contemporâneos, i este é o número 3 que llo dedican, monograficamente, a Manuela Lopes Rey, Manuela Lopes Rey. Logo puiden saber que o de Lopes tiña que ver coa nai adoptiva, pero que non era en realidade o seu apelido e,e,e de pai, senón que o seu nome correcto é Manuela Rey González, nacida en Mondoñedo o 1 de,e,e teño aquí anotado, o 1 de outubro do 1842, que era filla de Andrés Rey Expósito e de Francisca González, que naquel momento eran solteiros, veciños da Pradela, no que hoxe é, e,e,e a parroquia de San Vicente de Trigás, é que a,a,a o nome de pía co que a bautizaron era Manuela María Ramona Rey González. Sabemos tamén que era a maior de sete irmáns e que a irmá máis nova, que se chamou María, nacida en 1860, tivo descendencia, e que un deses descendentes é, precisamente, a persoa que vos vou presentar agora que é Andrés García Doural.
Manuela Rey era alta e de porte elegante, de pé pequeno, ollos entre verde e azul, cabelo entre louro e castaño, loura musa da escena. Un tipo de beleza que polo visto chamaba a atención. De ollar vivísimo, o leve encrespar da fronte, “a prega eloquente dos cantos da boca, o ar ora triste, ora inocentemente alegre, o aroma de juventude e de poesia, a força e a graça daquele talento peregrino.” En 1865 o escritor Correia de Bastos e o xornalista Francisco Serra, bátense en duelo por ela. Pero antes, moito antes, en Lisboa prendera insistente o rumor de que o rei Pedro V, antes de cansar coa princesa Estefanía de Hohenzollern, sentira grande debilidade pola actriz e mesmo que a quixo condecorar coa medalla da Orde de Santiago. Esto está contado nun libro que fala, precisamente, de,e,e desa vida,a,a non oficial de Pedro V. Non?
Seguramente, son faladurías da prensa rosa da época, pero onte mesmo, unha veciña de Mondoñedo, que agora reside na Coruña, contoume que nunha casa que está aquí moi prósima, na rúa Leiras Pulpeiro, unha casa que foi dos Pedrosa, da familia Pedrosa, polo visto estivo, según me dixo ela, e segundo lle contara un devanceiro nacido a finais do século XIX, que Pedro V estivera escondido nesa casa. Xa empezan a casar cousas, claro. Vén pa Mondoñedo, coñece a Manuela Rey... Entón hai que desmontar toda a teoría da compañía ambulante porque resulta que se namoran aquí. Quen sabe! Eu que sei!
E,e,e Manuela Rey fixo a súa primeira representación en Lisboa, no Teatro do Salitre o 8 de decembro de 1856, sendo parte dunha compañía española lírico-dramática e de danza. Acababa de cumprir os 14 anos. Repitiría función o día 14 do mesmo mes, no mesmo teatro e coa mesma obra, que era un drama que se titulaba El hijo del ciego, ela represen/ (...) representaban en castelán, e ela facía o papel dun travestí que, polo visto, causou admiración. Con esta mesma compañía actuaría en Setúbal, e,e,e pero ao seu regreso a Lisboa xa foi contratada para o Salón do Teatro de San Carlos a donde acoden a vela, e,e,e algúns membros significados do Consello Dramático que consideran reúne as condiciós para recibir formación dramática e tamén de lingua portuguesa. 
Manuela, ademais de actriz, escribiu algunhas obras como a comedia titulada A actriz e o proverbio Por este deixarás pae e mãe, disque nun estilo elegantísimo. Atopáronse capítulos truncados de romances da súa autoría; tamén cartas, escritos filosóficos e apuntamentos autobiográficos. Neles, percíbese a sensibilidade dunha muller aflixida que se lamenta de non ter gozado da infancia nin das alegrías do corazón, como cando bota en falta o afecto maternal, ou o namoramento fallido, e ata reflexións arredor do feito de ser muller e de que os homes non comprenden. Por exemplo, deixou escrito:  
“Cegos que a não consideravam como metade da sua alma senão como precisa á sua vaidade e aos seus caprichos... Para ao outro dia se afastarem d’ella como se desviariam dun lamaçal, não se lembrando que días antes eran elles propios que jubilosos se engolphavam n’essa lama.”
Os grandes poetas portugueses Ernesto Marecos e Guilherme de Azevedo dedicáronlle sentidos poemas a Manuela Rey.
Pouco despois de cumprir os 15 anos, o 23 de novembro de 1857, comezaba e,e,e unha excelente carreira no Teatro Nacional Dona María II. A primeira obra na que participou foi A alegría traz o susto. As circunstancias non eran óptimas. O público apenas acudía ao teatro pois a febre amarela causaba estragos entre a poboación de Lisboa, e ata os actores e actrices, por esixencias da obra, neste caso, subiron ao escenario vestidos de rigoroso loito. A pesar de todo isto, a obra tivo ésito e Manuela consagrouse.
Desde esta data i ata finais de 1865, en vísperas da morte, representou numerosas, ducias, moitas ducias de obras, sempre no Dona María da Praça do Rossio, a maioría cun ésito rotundo, ata converterse, ao dicir ao dicir de Camilo Castelo Branco e,e,e, o grande escritor portugués, en “a maior de todas as nosas actrices románticas.” 
Un mes despois de,e,e ler este poema, que acaba de cantar Xulia con Lino e Nara, o 5 de febreiro daquel 1866, Manuela dá un paseo polo Xardín da Estrela e ao regreso séntese peor. O día 8 encamou. O xornal Revolução de Setembro dá noticia o 24 de febreiro do agravamento da enfermidade pulmonar que padece, i o 26, ás seis e media da tarde morre na Praça da Figueira, número 46, 3º andar, acompañada de amigas e amigos, poetas e actores, entre os que estaban Ernesto Biester, Correia de Barros, Manuel Roussado e Rosa Júnior. O goberno ordea facerlle a autosia porque parece que había algunha sospeita de crime.
Tras a morte de Manuela Rey, o poeta e letrista de fados Ernesto Marecos, Ernesto Frederico Pereira Marecos, nacido en Coimbra no 1836, e morto en Goa, en Moçambique en 1879, que fora funcionario colonial en Luanda, na capital de Angola, dedicoulle un poema, unha elexía titulada Coroa de Perpétuas.
O primeiro de marzo, o mesmo xornal anterior, que citaba anteriormente, Revolução de Setembro, conta ao detalle como foi o enterro de Manuela Rey, nomeando as numerosas figuras do teatro, escritores, actores e público que ela conmovera e deslumbrara, e que asistiron ao seu funeral. Funeral que tivo lugar na igrexa de San Domingos. O seu corpo foi soterrado no Cemiterio dos Prazeres no espazo reservado e,e,e pola Asociación de Socorros Mutuos de,e,e dos Actores Portugueses. Dicía o xornal que só aos funerais de, do rei Pedro V, i aos do gran orador politico, José Estevão, desaparecidos cinco e catro anos antes respectivamente, poderían comparárselle en número de acompañantes.
Júlio César Machado, o gran historiador do teatro portugués, describe a Manuela Rey no seu libro Os teatros de Lisboa dicindo:
"Criança infeliz, ganhado o seu pão desde o berço, arrastando-se de terra em terra com uma companhia espanhola. 
Depois das mil incertezas que a desgraça traz, depois de mil revezes ignorados, luta obscura com a miséria e com as tentações, apareceu no tablado do Dona Maria, já mulher, mas em todo o viço e frescor da vida, esta rara e encantadora actriz.
Era bonita, sedutoramente loira, meiga, simpática, graciosa como mais ninguém. Pela rua, ao ir para os ensaios, via-a a gente vestida com uma singeleza que tocava um pouco o desleixo, penteada, como dizem os franceses, à la diable; mas respirava em toda ela uma elegância nativa, um aroma de juventude, de poesia e de bondade. 
Grande génio, supremo; e suprema desventura. A vida de artista tem a sua rega como as flores: precisa de sofrer e amar; lágrimas e calor. Ela teve a onda, faltou-lhe o sol."