Con esto que vou a decir non quero sentar cátedra de que o que vaia decir que é o certo. Eu vou a falar sobor do Paso. O Paso eumés, o Paso de Semana Santa, a tradición. E,e,e,e o primeiro que vou a facer, é unha análise un pouco así, sesgada, de, da/ dunha estructura musical que fixo Leira. É decir, hai varias versiós do Paso. O Paso de Semana Santa é unha música, é unha música que se escoita na época da Semana Santa. Escóitase na noite do Xoves ao Venres Santo. Ás 2, ás 3, ás 4 da mañá, ás 5 da mañá e logo ás 7 da mañá. Esa música emprégase tamén na procesión do Encontro. É unha música que ten diversas versiós, é decir, non/ versiós da súa orixen. Eu non abono/ non abogo por ningunha determinada pero vou a expoñelas así, suscintamente, porque é un tema que á xente de Pontedeume lle tira moito, a música do Paso. A música do Paso é unha música en tono menor. Os que saben algo de música, coñecen que as canciós en tono menor son tristes, lánguidas, máis melancólicas. As, as que son en tono mayor son máis alegres, máis/ a Rianxeira, por exemplo, é unha canción...alegre, unha canción en tono mayor.

Unha canción en tono menor é, por exemplo, un "Adiós a Mariquiña", "Unha noite na eira do trigo". Son canciós que xa tiran un pouco á,á,á á tristura. 

Bueno, pois a música do Paso son, simplemente en música, son 18 compases, 19 compases. Ten dúas partes: a primeira parte que repite e a segunda que repite. En total son 19 compases. A primeira, a primeira parte pois...é unha música normal. (La) segunda e,e,e,e/ a segunda parte, vamos a ver, a segunda parte ten unhos contra-cantos, unhas subidas e unhas baixadas que eso é unha harmonización do mestre Leira. A primeira versión, da que estou falando, é a do mestre Leira. É a que coñezo, coñezo porque a toquei cando tocaba na banda de música que houbo aiquí en Pontedeume no ano 56. Foi a primeira vez, que, que se tocou harmonizada e,e,e deste xeito. 

Hai outras versiós, aparte da do maestro Leira, existe unha versión que lle chaman a versión dos Bellas. A versión dos Bellas seique é unha versión máis/ para min que coñezo algo de música, pois máis pobre. É decir, musicalmente, musicalmente é máis pobre, é como un cuadro que ten máis coridos ou menos coridos. É, é máis sinxela, máis sencilliña. E,e,e a música de Bellas pois non leva os contracantos que, que leva a música do mestre Leira. Ademais destas dúas versiós que estou/ das que estou a falar, que simplemente se diferencian na harmonización, non na línea melódica, na línea melódica somentes cambia unha ou dúas notas, practicamente. Pero na estructura harmónica, hai unha diferencia enorme. Da familia Bellas decían que era máis sinxela. A familia/ ou digo/ da,a,a,a da versión do mestre Leira, é máis rica.

Pero, hai máis versiós. E que versiós? Pois bueno, as versiós de que si é un plaxio dunha música italiana; que si é un plaxio de, que si é un plaxio de/ Hai dous ou tres, dous ou tres nomes que, que se poden encadrar como/ que si é un plaxio. Un plaxio é unha copia. As copias son normalmente de 16-18 compases. O vemos a cotío que si escoitamos que si tal músico copiou unha canción o otra, bueno, hai moitos pla/ moitos pleitos por eso.

No que, no que recollín eu, plaxios, non son. Son 2, 3, 4 compases que é o que se pode oír, e decir: (Oie) pois esta música parece do Paso! Pois si que parece do Paso!

Entón, temos a versión dos Bellas, a versión de Leira, os plaxios. 

Hai outra versión que si é de Ares. Que pasa por que si é de Ares? Vamos a ver, en Ares, en Ares tamén se interpreta a música do Paso...en Semana Santa. A línea melódica é practicamente igual á de Pontedeume, cambia en algunhas notas. A estrutura harmónica desde logo non ten que ver coa de Pontedeume. Eu teño/ tuven discusiós con xente de Ares, máis ou menos da miña, da miña altura de anos, e non aceptei, nunca aceptei eso porque, porque me baso no seguinte: a Ares no ano, vamos a ver/ No ano 1876, se celebran en Ares unhas festas que lle chaman de/ celebrando a,a,a a terminación da Guerra Carlista. I a Ares, naquel entonces, veñen a Pontedeume e contratan músicos eumeses. Os músicos que van a tocar aos sitios, normalmente, levan os instrumentos i os papeles para tocar, non chegan aos sitios e piden: "Déixenme os papeles para tocar". É dicir que Pontedeume era unha cuna de músicos. En Ares, non había músicos ou, si os había, era moito menos importante que en Pontedeume. Pontedeume, daquela, estaban os Bellas, estaban os Pitas, estaban Vidal, estaban etc. etc. Esa é a versión pola que desmonto eu, á xente de Ares, de que non é de Ares, que é de Pontedeume. Que a levaron os músicos alí? Pois pode ser. O normal é que fosen os músicos de Pontedeume alí. Eu, por exemplo, nos anos 54-56-58, iba tocar ás procesiós cun grupo de gaiteiros/ Viñan a buscar os músicos aquí e iban, entón, pois parte da familia dos/ da banda que quedaba de Pita Milán, do señor Eduardo Pita...Milán...que tiña un bar na ponte, xunto os tasistas, que lle chamaban o Vello Talladas porque tocaba o baixo e bueno, había unha serie de anécdotas de que si iban a tocar aos sitios e botaban dentro as talladas e, por eso, lle quedou o nome de Talladas. Pero, a versión de Ares, a versión de Bellas e a versión de Leira. Pero hai outra versión que é eumesa. Vamos a ver, a Pontedeume chegou un señor que lle chamaban Manuel Vidal, Manuel Vidal, nacido en Betanzos en 1823. Eu escoitara de que, de que un Vidal que si en Cuba, que si...trouxera, que si levara, que si era unha marcha de Valencia. Este Vidal/ revisando ou pescudeando nos arquivos do Concello/ pois, un día atopei, alí, a Vidal. Entón, pois, souben que era conserxe no Liceo de Betanzos. Veu para Pontedeume, casouse cunha tal Xuana de Allón. Xuana Milán Rivas, Milán Rivas, que emparenta cos, con Pita Milán. E vénse vivir a Pontedeume. Equí traballa. Traballa como rexedor síndico. Traballa como municipal. É concelleiro i é profesor de música. Do seu matrimonio, coa eumesa, ten dous fillos: unha rapaza que lle chaman Lucila e un fillo que lle chaman Joaquín. 

Todos estos datos, claro, nas trasmisiós orais, vanse e veñen porque non/ si non hai documentación, non vale. Ah! Pero, no concello, aparece no arquivo que no padrón/ que Joaquín Vidal, Joaquín Vidal, o fillo de Manuel Vidal, con 12-13 anos, actúa como músico co pai, Manuel Vidal, na restauración ou reinstalación do xulgado que estaba suprimida e o reinstalan en 1868. Joaquín Vidal estudia na Cátedra de Latinidade i o pai quere que sexa crego. Como se falaba antes de/ non sei quen falou antes de que o que/ obrigaban a ser crego. O rapaz non quere ser crego e o rapaz enrabéxase co seu pai e ten unhas, unhos problemas que non se fala co pai. Enferma. Enferma de tuberculose...Aquelo era unha sentencia. Bueno, pois según transmisións, que teño recollidas, o rapaz este compón unha marcha...Unha marcha e di que cando morra que quere que sexa/ que lla interpreten no, no enterro del, claro. Este rapaz morre, non/ a data non a teño recollida de cando, cando morreu/ pero, hai xente que di que a principios do 1900 que foi cando pasou o suceso e que foi o compositor da marcha do Paso. E,e,e,e Joaquín Vidal...pois...era músico. O pai era músico e tiña/ estaba emparentado cos Pitas e bueno, sei que,e,e,e daba clases de música tamén a algúns Bellas porque a familia dos Bellas é moi longa. Un Bellas casouse dúas veces, entonces as ramificaciós familiares dos Bellas/ que son os Bellas que/ da orquesta Bellas López, Bellas Farto e Bellas que houbo aquí en Pontedeume e que, bueno, de feito, aínda hai Bellas. Esa é a outra versión, de que si é feita por Joaquín Vidal. 

E,e,e,e eu quería, como, como testemuña desto, falar dun plaxio, un plaxio que vamos escoitar ahora, si está por aí (...) Unha música que é dunha sinfonía, da sinfonía (...) Sinfonía No. 1, me parece que é, La Reforma de Mendelssohn que ten pois (...) Non vai ¡Vaia! ¡Bueno! Era un, un, un anaquiño que (...) Non vai, bueno, mentras tanto non sei si a amañará. O Paso, o Paso é unha...Salta...Bueno. O Paso ten unhas curiosidades, por exemplo, a curiosidade máis importante e que sirveu de tarxeta de visita a moita xente ¿Como de tarxeta de visita? Pois si. Había uns militares, xente d'eiquí, militar, que estaban destinados en Cartaxena, no sur de España e inclusive en Mallorca. E non foi unha persoa, nin dúas, nin tres. Foron varios militares que, en diferentes épocas, que a xente de Pontedeume ao ir a facer o servicio militar pois, se enteraban de que aquel don fulano estaba alí de, de xefe. Entón se presentaban a el para pedirlles permiso para vir, a, a Pontedeume. I el, en principio, pois, lle preguntaba: 

-E logo, ti eres de Pontedeume? 

-Si. 

-E de que familia eres? 

-Pois da familia dos Barro, da familia dos Loureiros de tal sitio. 

E bueno, o señor iba, iba concedéndolles as, as licencias. Pero chegou un momento que houbo vivales que dixeron: Vamos aproveitarnos destas prebendas. E chegaban a xunto o señor e lle decían: A sus órdenes (incomprensíbel) a ver si me podía conseguir un permiso (...) Entonces discorreu e dixo: "Mira cántame (esto), a música do Paso." (...) A música do Paso/ Que potencia ten esto!/ A música do Paso/ hai diversas interpretaciós. Por exemplo, con poucos instrumentos, con banda, as, as harmonizaciós que se están facendo é a do mestre Leira que é a que toca a banda de Charamela e/ de banda. Pero tamén houbo unha época en que tocaban violís, un clarinete, unha flauta. Hoxe, se toca con flautas dulces, dos nenos e tocan guitarras. Está adaptada, é decir, que hai diversas versiós. Eu aquí tiña unha, unha versión, a versión de banda na que tocan os baixos e van facendo unhos contracantos que bueno, musicalmente para min, é a máis aceptable, a máis rica, digamos. Polos/ pola harmonización que leva de, duns arpexios que suben e unhas escalas que baixan/ Bueno, con eso, pois, aquí queda o que é o Paso ¿De quen foi o Paso? Non se sabe ¡Que si Vidal, que si os Bellas! E bueno, aínda poida dar que haxa algunha outra versión, como unha de que remanece de Mondoñedo, de, do músico José Pacheco, según declaraciós de, de, de don Manuel Pérez Fanego que foi moitos anos director da Polifónica de Bazán/ que lle parecía escoitar esa música, en Mondoñedo, nalgunha obra de José Pacheco. José Pacheco foi un músico de Mondoñedo, un neno destos que cantaban nas iglesias e que chegou a ser un gran compositor, do que se están, aínda, a descubrir músicas. Pero bueno, eu a versión máis/ quizá, que sexa a de Joaquín Vidal, é dicir, de que o Paso que sexa nacido en Pontedeume e feito por este rapaz que morreu de tuberculose...estilo Chopin. Unha cousa mística/ e, si sale a música do Paso pois, adiante.

((De agora en diante, comentarios de Pepucho arredor da música do Paso que está a soar))

Esta leva baixo, son unhas/ unhos dos pilares da música. Van mandolinas e non sei si terá trompeta porque hai unhos toques de trompeta que fan a chamada, antes de empezar e logo no medio do Paso. É moi monótono pero...E claro, son aficionados non é a Orquesta Sinfónica de Budapest a que toca ¡Eh! Son os aficionados eumeses. Estas son versiós a partir do ano 74 que, de feito, sería interesantísimo que a banda de Charamela fixera unha gravación, xa, por unha vez, completa do Paso para que quedase aí plasmada nun CD ou, ou nunha cinta, pero en condiciós, porque esto vaise gravando pola calle, por eso hai tantos ruídos e/ pero bueno, así se nota que está máis en vivo. Esas baixadiñas ((Pepucho cantaruxa)) eso é o que o fai bonito, esto. 

E con esto pois xa termino. Non teño máis que (aportar).