Orosia Gil Ramos, Alsira Gil Ramos e Ólida Diz Ramos (90 anos, 90 anos e 85 anos)
Dos seis lugares da parroquia de Xirarga sempre destacou o lugar da Alén pola sona do ter moi bos tocadores, cantadores e bailadores.
Noutro tempo, en que na Alén había un cento de veciños, era frecuente oír os seus cantares cando volvían cos carros cargados de toxo, de centeo ou de herba seca polo Casteliño abaixo.
Gardamos na memoria aqueles seráns na eira da Alén, ou no Santo Domingo, ou na carballeira do Cotapereira..., nos que nos regalaron a todos a súa beleza.
Orosia, Alsira, Ólida, Celsa, Sara, Aurelio, Adelia, Odilo, Manolo e tamén Eliseo, Raúl...
Os Xiles, "os Xilotes", os fillos do tío Bautista, Eliseo e Orosia, naceron cun aquel especial. Criados ao calor da fragua, afeitos a mazar no ferro, fortes e mais sempre co sorriso na cara e a alegría no corazón.
Lembramos a fermosura da voz de Eliseo cantando "Aires de la Habana", lembrámolo cantando "Baila aquí, baila aquí mi morena" e tantas outras... lembrámolo tamén bailando coa súa muller Celsa. Os pés sempre flotando no aire, marabillosamente lixeiros.
Orosia segue sorríndonos, abrazándonos, abríndonos a porta da súa casa na Alén. Orosia segue emocionándonos cando desde a súa solaina nos canta o romance "Eran dos enamorados que se querian".
Alsira, tamén é dos Xilotes, non o nega. Debaixo do corredor da súa casa hai un banco, aos veciños préstanos moito sentarse alí ao abrigo a falar con ela dos seus recordos da vida. A pandeireta está enriba, na casa, sempre pronta, e na súa memoria garda as coplas que sempre cantou nas festas da aldea.
O xeito de tocar dos da Alén é distinto ao do resto dos lugares. “Nós dámoslle outra volta” dinos Ólida. Con Ólida aprenderon moitos máis novos a tocar. A súa sobriña Ana, e a filla de Ana, Pauliña, herdaron dela a voz e o amor pola nosa música.
Hoxe aquí, que toquen coma antes, só están Orosia, Alsira e Ólida. É un pracer oílas tocar e cantar. Elas son o noso tesouro inmaterial que queremos conservar e transmitir.
Pandeireteiros O Tear de Llerena
A Asociación Cultural para a Recolleita e Difusión da Música Tradicional Galega O Tear de Llerena nace na cidade de Pontevedra no ano 2000 co obxectivo primeiro de dar a coñecer a bagaxe cultural da sociedade tradicional galega á Galiza de hoxe.
O grupo de Pandeireteiros O Tear de Llerena xurde no berce da nomeada Asociación como formación estable dende o ano 2001. A traverso dela van dando a coñecer parte do importante Arquivo de Tradición Oral que se vai confeccionando dentro da Asociación desde a súa creación.
No ano 2005, os Pandeireteiros d’O Tear de Llerena editarán a súa primeira gravación de estudo, titulada “...a Jennifer...” (Edicións Falcatruada, 2005). Inclúe seis temas nos que a verdadeira protagonista é a voz –masculina neste caso-, acompañada de pandeiretas, latón, tixola, gaita e mesmo zanfona. Contén fundamentalmente cantares para o baile, agarrados ou soltos, extraídos todos eles do propio Arquivo do grupo, e procedentes de diversas zonas da Galiza coma Beariz (Ourense), O Morrazo, Mondariz ou Terra de Montes (Pontevedra).
Dende a súa formación, o grupo ten levado estas músicas por moi diversos lugares, tanto no seu entorno máis inmediato (Feira Franca de Pontevedra...) coma en diversos lugares da xeografía galega (Festa das Letras n’A Coruña, Noite Meiga en Ribadavia...) e mesmo fóra dela (L burro i l gueiteiro en Miranda do Douro -Portugal-; Festival Toxos e Xestas en Barcelona...).
Os pandeireteiros do Tear de Llerena son:
Marcelo González: Voz, pandeireta, tixola, bombo.
Xandre Outeiro: Voz, pandeireta, zanfona.
Xito Outeiro: Voz, pandeireta, latón, tamboril.
Guillerme Ignacio: Voz, pandeireta, gaita de fol.
Miguel Sotelo: Voz, pandeireta, caixa.
[Texto de Marisa Guerra Cañizo, Ana Guerra Cañizo e Poldo Cañizo Durán]
Texto de presentación