O que a Galicia mal queira

pode vivir sosegado:

fun o vinteoito á feira

e non vin unha monteira,

nin un dengue colorado.

 

Quezais alguén non me crea:

os sombreiros de Sevilla

están de moda na aldea,

e no hai bonita nin fea,

que non chufe coa toquilla.

 

Pon medo, así eu teña a Dios:

na miña vida dos meus avós

un mantelo era un tesouro!

e menos dunha onza de ouro

non se mercaba un dos bos.

 

Agora campa o percal,

i algunhas, que nin pra sal

teñen un cuarto no peto,

visten que meten respeto!,

hasta se enfouzan con cal.

 

Os mozos son máis profanos:

queren parecer xitanos!,

i aí en Vilamor xa se usa

un faragallo dunha brusa

que envolve a sete paisanos.

 

A lengua de Rosalía,

rico caudal de harmonía

que prendou a Castelar,

moitos n´a saben falar,

i os máis non lle teñen pía.

 

Si hai quen non val un pitillo,

nin sementa un grau de millo,

nin ha de herdar un rego,

e dálle azoutas ó fillo

pra que non fale en gallego!.

 

Non é unha tristura maña

ver que a mocedá se apaña

co violín dunha cega

e deixa a gaita gallega

entre as uces da montaña?.

 

Canta derruba se ve!:

figurando o que non é,

un pelellón do lugar

vai á vila pra tomar

cos bachileres café.

 

Unha lexía escumosa,

com´os coscos, a graciosa,

que sabe a puntas de agullas,

i a rosmona, pra armar bullas

tróuxoa o demo á nosa terra.

 

Vilengos, non sei si o conte:

pra tantear como pica

probeina aló no do Monte,

e vedes? Auga da fonte

cuns polvos de botica!

 

En canto de ergue-la perna,

iban ver medrar os trigos,

e fuxían da taberna,

aqueles vellos de cerna

coma a freba dos caxigos!

 

Ora si iba de camiño

un home e vía o loureiro,

pés pró mesón, i engordiño

botaba un neto dun viño,

que lle roncaba o calleiro!

 

Pra un rapaciño aldeán

era a festa do San Xoán

si lle cocían a bola;

agora un guiche da escola?

fúmalle as tripas a un can!

 

Non hai quen faga un labor:

cantos marchan no vapor,

mozos do val e da serra,

que van deixar noutra terra

a virtú do seu sudor!

 

Non! Naquel tempo pasado

non era tan desleigado

quen por un Creso se tiña,

si daba o leite a vaquiña,

i abría sucos o arado.

 

A boa fe tampouco dura:

non precisaba escritura

o que prestaba diñeiro,

nin se vía un xornaleiro

entre as gadoupas da usura.

 

I había menos malicia:

un lamote de Galicia

tremaba como un vincalllo

diante as barbas dun godallo,

que lle azapurra á Xusticia.

 

Pode a Igrexa verquer pranto:

naqueles tempos, que eu canto,

si iban meus avós de festa,

nin o can ulía a cesta

antes de tomar o santo.

 

Dóiame ou non, eu ben vexo

o que hoxe pasa: no adrexo

entran picando o cigarro,

e xúntanse ó pé do carro

que trouxo pa alí o pelexo.

 

Acabouse a cortesía:

teñen dous unha porfía,

por valor desta palla,

e xa sacan a navalla

no mellor da romería.

 

Adios copriñas! N´hai nada:

a parexa namorada

tirou coa sinxel fouciña,

que non se cegaba axiña

porque era ben afiada.

 

Eses gallardos brañegos

que contestaban ós cegos

i atestaban ás rapazas,

no parolar e nas trazas

pouco amostran ser gallegos.

 

E non vexo no feirón

o chairego farfantón

i a carpazona xentil,

que nas trenzas do mandil

lle entrincaba o corazón.

 

Facendo cruces no chau

coa súa moca, o peilau

aganchaba por vencela!

pero respondíalle ela

calcándolle ben a mau.

 

Todo aló vai!; si é ilusión

procramar a tradición,

cando hastra os cas lle fan guerra;

Letrados da miña terra,

deliria o vello, perdón!