-¡ANSELMO!
     Atopáronse, aquel dia si, de casualidade. Coincidiron nun autobús. Había moito que non se vían. Despois de se saúdar efusivamente, contestáronse mutuamente as urxentes e desordenadas preguntas que surxen lixeiras e copiosas nos reencontros felices.
     Como nin a un nin ao outro lles agardaba obriga ningunha que atender, acordaron baixar do autobús, con mentes de pasar xuntos varias horas. A Ruibal, polo xeral, un víao moi de tempo en tempo, pero cando o atopaba non era para estar con el namais por un pedazo. Como poucos gorentaba Ruibal co quedo pracer da conversa e da amistade.
     Cando xa remataran a fase primeira de preguntas, Anselmo comunicoulle:
     -Dixéronme que estabas traballando en ValIecas de peón de albanel.
     -Non. ¿Quen cho dixo?
     -Logo, era lexendario.
     Porque a vida de Ruibal contaba xa coa súa lenda e non era doado distinguir nela o legendario e o real.
     -Pero advírtoche que non me viría nada mal. Vou ver se acado algún traballo para tirar este mes.
     Acababa Ruibal de volver de Francia, onde estivera practicando principalmente o ramassage e a pintura de brocha gorda. A Anselmo parecíalle como sempre máis ou menos. Algo máis magro, quizais. Pero, dende logo, coa barba de tres días característica del e co seu traxe inveterado -unha vella chaqueta azul de escolar inglés e pantalón gris claro.
     Baixaron do autobús na Praza de España. Dixo Ruibal que aquela mañá se erguera cedo e que viña de pasear polo Viaducto e que se metera logo pola Calle Mayor ata Sol e seguidamente subira camiñando ata a Moncloa. Todo por gustar do ambiente das rúas estas. Houbera unha época na que Ruibal pasaba os días da semana percorrendo as tabernas dun barrio, para coñecelo ben; afirmaba que era o xeito ideal de coñecer os barrios. Escollíaos canto máis lonxe mellor -en Tetuán, Carabanchel, Ventas, Vallecas- e como de ordinario non daba con ninguén que o quixese acompañar, cumpría tal programa el só.
     Propuxo Anselmo ir ao Paseo de Rosales. Facía unha mañá de primavera. Ruibal arelou Mallorca.
     -¡Quen che me dera estar en Mallorca hoxe!
     -Tamén a mín -dixo Anselmo-. Pero, ¿por que se che acordou agora Mallorca?
     Non era raro, certamente, que Ruibal, co sol aquel, suspirase por unha ínsua dourada do Mediterráneo; pero quizais, ademais do sol, tiña outros motivos.
     -¿Por que? Non o sei -dixo-. Gustariame, un día así...
     Anselmo, polo de pronto, encadrou aquel nostalxia mediterránea de Ruibal dentro do que quizais fose a súa paixón dominante: a paixón dos momentos perfectos. As persoas todas anhelan momentos perfectos, pero non tanto como Ruibal. Ademais, Ruibal concretábaos máis do que se adoita concretalos e, principalmente, os concebía orixinais ou, cando menos, inesperados. Imaxinábase, por exemplo, el só, nunha pequena embarcación, ben adentrado no mar, escoitando a Beethoven. Mais de seguida discorría algo aínda máis perfecto: non nunha pequena embarcación ordinaria, senón mergullado na profundidade das augas nun submarino individual; ten de chegar o día, pensaba, en que haxa submarinos individuais baratos. O pensamento do número e da calidade de momentos perfectos que os adiantos técnicos han ofrecer no futuro á humanidade, era algo que a Ruibal o abraiaba e que lle facía desprezar a época, tan rudimentaria aínda, en que lle correspondera vivir. Non era Ruibal un esteta, senón un romántico ponderado, caviloso, un neo-romántico. Máis do cincuenta por cen dos momentos perfectos que concebía tiñan por fondo a contemplación de paisaxes. Por contemplar paisaxes, urbanas ou campesías ou mariñáns -gustábanlle todas e, como el mesmo dicía, non había paisaxes feas; o caso era saber ollalas e psiquicamente estar nun axeitado estado para saber gorentalas- por contemplar paisaxes, unha tirada a pé de trinta quilómetros parecíalle unha felicidade. Certo que para Ruibal o simple feito de andar era quizais a situación ideal.
     -O mellor sería ir sempre como agora imos. Coas mans nos petos, sen levar equipaxe ningunha, sen se preocupar un de nada -dixéralle unha vez a Anselmo.
     Anselmo preguntoulle se non pensaba visitar Mallorca.
     -Ao mellor vou -dixo Ruibal-. Se soubese de fixo que está alí unha rapaza francesa que coñecín en Biarritz, amañábame como fose para ir.
     -¿Non era logo Odette, a rapaza?
     -Non. ¿Por que te lembraches de Odette?
     Anselmo encolleu os ombros.
     -Tamén é pintora. Coñecina dunha maneira curiosa -dixo Ruibal.
     Contou como a coñecera.
     -Ela estaba nun bar comendo cacahuetes dun cartucho; entón eu achegueime a ela e, sen lle dicir nada, empecei a collerlle cacahuetes e a comelos. Primeiro pareceulle mal, pero logo eu díxenlle que tiña fame e acabei por lle facer gracia. Simpatizamos, e pola tarde fomos xuntos a bailar.
     Ruibal quedou por un intre ensumido, e dixo logo:
     -¡Que ben bailaba! O primeiro que fixo foi descalzarse; descalzábase sempre para bailar. Nunca a ninguén vin que tan ben bailase. Con ela comprendín o pracer do baile puro, que é algo que quixen sempre comprender. E o que me admiraba máis era con que seriedade bailaba. Para ela o baile era como un rito relixioso.
     Aquela rapaza, contou Ruibal, estivera por unha semana en Biarritz, para despois seguir viaxe a España e demorar en Mallorca canto máis tempo puidese.
     -Eu víaa tódolos días; chegamos a intimar. Ela, no medio de todo, era unha muller prudente e a mín no fondo tíñame por home absurdo.
     -Ela sería cartesiana -dixo Anselmo.
     Pois era o clásico e obrigado nunha rapaza francesa: ser cartesiana e racionalista e non comprender as arbitrariedades, o carácter anárquico, do mozo ibérico que lle caese en sorte. Non comprender tal carácter, pero, ao mesmo tempo, non deixar de aprecialo tampouco; un esquema psicolóxico verdadeiramente risoño. Mais, había que recoñecelo, Ruibal non era típico ibérico e non encaixaban nel tópicos nin esquemas.
     -Non -dixo-, non era cartesiana. En realidade, diferenciábase pouco da maioria das mulleres, pero a mín gustábame.
     Foron os dous parolando polo Paseo de Rosales e torceron despois cara a Princesa. Entraron en varias tabernas, pedindo sempre, de tapa, mexillóns en conserva.
     -Gústanme moito -dicia Ruibal-. Nunca cheguei a fartarme deles. ¿A ti non che gustan?
     -Si -afirmaba Anselmo.
     Déralle polos mexillóns, aquela mañá, a Ruibal. Pero non se daban fartos deles tampouco.
     Non había con Ruibal lagoas de silencio, nin as conversas se apagaban ou esmorecían. Ruibal falaba, inesgotable, poñendo un interés novo sempre no que dixese.
     -Descubrín unha boa maneira de pasar o tempo -declarou.
     -¿Cal?
     -Facer auto-stop, sen pasar das cercanías.
     Contou:
     -Onte saín ás catro da tarde da casa e empecei a pasear. Cheguei á carretera da Coruña e seguín por ela; cando cansei, vin un camión, pareino, dixéronme que podía subir e leváronme a Pozuelo.
     -¿Que tal en Pozuelo?
     -Estase ben alá. Éche un pobo que a min agradoume. Non o coñecía. ¿Coñécelo ti?
     -De paso namais.
     Anselmo dixo seguidamente:
     -Eu estiven hai pouco en Aranjuez.
     -¿Que tal?
     -¡Pchs!
     Ruibal dubidou; logo dixo:
     -Aranjuez, en non o coñezo. Está nunha dirección que me interesa menos. Si, terá os xardins, o Palacio, pero eu hoxe sinto preferencia polos pobos dende os que se poida ver o Guadarrama.
     -¿Afeicionácheste ao Guadarrama?
     -O Guadarrama é unha maravilla. Onte, antes de me meter no camión, parábame de cando en cando e cravaba nel os ollos. Había unha atmósfera clara e pareciame máis preto. Estaba nos cumios azul e logo as manchas branquísimas da neve, que lle daban unha pureza, unha...
     Tanta capacidade de entusiasmo pola paisaxe, ata lindaba coa esfera do maniático, pensaba Anselmo. Ou era como un refuxio místico, anque Ruibal protestaría escandalizado se lle atribuísen algunha tendencia ao misticismo. O caso e que, aínda que el trataba sempre de describir as paisaxes, dos seus xestos e dos seus inútiles esforzos expresivos, inferíase que, para o máis importante do que quería dicir, non atopaba palabras.
     Seguiu contando Ruibal que quedara en Pozuelo ata as sete e pico.
     -Logo, fixen a pé parte da volta. Por certo que sen lle facer sinal ningún, paroume un turismo; caso ben raro aquí. Pero eu non quixen aproveitalo. Preferín seguir a pé.
     Falaron, como tantas outras veces, de cidades e de pobos. A inxente cantidade deles aos que Ruibal nunca fora, tendo, non obstante, tanto interese en coñecelos, era un feito que case lle doía.
     -Queremos ir a tal nación ou a tal outra -dicía- e é un desexo que está moi ben, pero ten en conta que nin tan sequera coñecemos medianamente España. Eu lémbrome que cando marchei para Francia dicíame: ¿É xusto ir a Francia sen aínda ter estado na maior parte de España?
     Dixo Anselmo que igual fenómeno se daba nos paises máis adiantados: cantos franceses había que nunca pisaran Paris; cantos ingleses que non visitaran Edimburgh.
     -O malo é que non hai tempo -dixo Ruibal con rabia.
     Ocorréuselle logo a Ruibal comprar embutidos e pan e comelo todo con viño nunha taberna, en vez de se meteren nun restaurante a xantar.
     -¿Ou non che parece ben?
     Anselmo deulle a súa conformidade.
     Xa non era a primeira vez que comía con Ruibal de aquela maneira. Xustamente a última vez que o vira, fixérao tamén, aínda que á hora de cear.
     Era un día en que na Plaza Mayor se celebraba unha verbena. Anselmo descubrírao, a Ruibal, querendo en van guindar unha pequena, pero pesada, locomotora, ata o cabo da case vertical costa que os carriles aos que estaba suxeita formaban; caso de conseguilo, a locomotora chocaría contra un tope, provocando un estoupido.
     -Estou frouxo -dixo Ruibal, logo de repetidos fracasos-. Proba ti, a ver.
     Tampouco Anselmo fora capaz de facer subir a locomotora máis das dúas terceiras partes do traxecto. Sen chegaren a un acordo, discutiron se aquilo precisaba de máis técnica que forza ou de máis forza que técnica. Despois de dar algunhas voltas pola Plaza cearon pan e embutidos, amén do viño, nunha taberna. Estivera Ruibal o día todo bebendo; como consecuencia, mostrábase menos teorizador do que adoitaba e máis disparatado. Metíase coa xente, coas mulleres especialmente; a case todas cantas vía berráballes: ¡No, leones no!, estribillo dunha canción que estivera de moda. Así que remataron a cea, foron ao centro e logo, na Carrera de San Jerónimo, atoparon o coche de cabalos de aluguer. Collérono e nel percorreron Madrid.
     -Madrid la nuit -dicía Anselmo.
     -Éche bo este coche para pasear cunha rapaza -pensou Ruibal.
     Mais cheiraba un pouco a cabalo.
     Non tiña ventás, de maneira que tanto Ruibal como Anselmo non deran con mellor postura que case se deitar no asento e nel apousar, un pouco adurmecidos, as cabezas. Non sabían por onde ían. Por diante deles, non vían máis que as costas do vello cocheiro e os cadrís do cabalo.
     -E sei de quen paseou con Odette -engadiu Ruibal.
     Aínda de aquela Ruibal conservaba a moral de victoria pola máis grande fazaña que ata entón tiña realizado: percorrer Cataluña e Levante sen levar unha cadela na carteira.
     Apuntárase primeiro a un campo universitario de traballo nos Pirineos, que logo abandonara. Sen cartos e libre, déralle por adicarse ao auto-stop sen meta fixa. Alimentábase de froita, principalmente, que lle regalaban ou que collía el no campo, e polas noites durmía á intemperie, porque facía calor; unha das experiencias, contaba, que, por maravillosa, máis grabada lle había quedar para sempre, era durmir nas praias desertas, sentindo, no fondo do sono, como o mar bruaba.
     Por onde máis andara fora por Cataluña. Eran de ordinario camións os que o levaban dun sitio para outro, pero de cando en cando parábanlle turismos, estranxeiros case sempre. Un Austin, por exemplo, no que viaxaban dúas rapazas australianas que residían en Inglaterra. Unha delas quería ser artista de teatro e sabía de memoria, en inglés, poesías de Garcia Lorca. Ruibal amigara con elas e preparáralles unha comida no campo, con elementos que elas mesmas lle ofreceran. Logo, deitados á sombra, botaron unha sesta arrolados polo concerto das cigarras.
     Despedíronse en Barcelona. Elas pregáronlle a Ruibal ferventemente que lles escribise. Ruibal non lles escribira -o que era ben doado de comprender. Mais non eran xa tan simples os motivos de Ruibal para se xustificar; uns motivos estéticos, demasiado sutiles. Sostiña Ruibal que, fóra das circunstancias en que nacera, perdera todo fundamento aquela amistade, a pesar de seren as rapazas moi simpáticas e intelixentes.
     En Barcelona, fixérase Ruibal amigo dun pintor. Atopárao pintando unha vista da zona portuaria; el fora ver que tal tiña o cadro. Preguntáralle o pintor que lle parecía e Ruibal dixérallo. Tamén Ruibal era medio pintor, aínda que tivera abandonado de todo a práctica da arte. Por case dúas semanas vivira Ruibal no estudio do pintor; era tan abafante a temperatura que nel estaban, ordinariamente, o pintor, a súa rapaza e Ruibal, en traxe de baño.
     Infinitas eran as anécdotas que Ruibal contaba da súa odisea. Dela sacara moita sabeduría práctica, unha seguridade moi valiosa nel mesmo, nas forzas propias tanto físicas como morais. Sacara tamén pulo para ulteriores e máis difíciles aventuras e unha última conclusión de tipo económico.
     -Convencinme ademais -dicía- de que pode un vivir bastante ben sen cartos.
     Sempre sospeitara el a escasa importancia do diñeiro, afirmaba.

     Ata as cinco da noite tiñan paseado, e máis dunha vez, Anselmo e Ruibal: Ruibal falando sen parar de Barcelona, dos turistas estranxeiros, do Mediterráneo, da paisaxe de Levante, das praias nocturnas, dos chóferes dos camións...
     A noite do paseo no coche de cabalos, acabaron baixando dediante dun cabaret de moita sona, no que Ruibal se coaba a miúdo para lle botar un vistazo e saír despois sen pagar consumición ningunha. Baixar do coche de cabalos pareceulles un acto solemne, merecente dun recibimento multitudinario, dunha homenaxe popular.
     Pouco tempo despois da noite aquela, fora cando Ruibal marchara traballar na vendima de Burdeos e Anselmo case máis nada volvera saber del.



     RUIBAL E Anselmo mercaron chourizo, unha lata de foie-gras, uns gramos de xamón, outros de queixo e pan. Logo, preguntaron nunha taberna se podían quedar a comer alí todo aquilo, facéndolles namais o gasto do viño. Dixéronlles que si. Anselmo rememorou, por contraste, outra comida, a que fixera un día con Ruibal nun restaurante alemán, o Edelweiss. Acordaran ir alí e pedir unha sola ración para os dous, dado que daban racións moi grandes, co que a comida lles había saír a metade de prezo. Pediron un Escalope Holstein, e o malo foi que un dos compoñentes deste prato era un ovo estrelado, e pasaron verdadeiros apuros para partilo pola medio sen que se lles derramase a xema toda.
     Emprincipiaron a xantar. Falaron, ao primeiro, dos pareceres gastronómicos. Anselmo concedía moito mérito a arte da gastronomía. Ruibal, no fondo, estaba conforme, pero dicía que moitas veces o pracer que se sente comendo non é proporcionado coa calidade do que se come; un bocadillo de queixo, dicía, tomado na montaña, non descanso, no curso dun día de excursión, quizais o apreciemos máis que un banquete nun restaurante elegante.
     -Pero é distinto -dixo Anselmo.
     E argumentou que non había que confundir o pracer meramente gastronómico co pracer que proporciona respirar en pleno campo.
     Ruibal quedou supetamente desarmado polo argumento anselmiano.
     -É distinto, si -dixo caviloso.
     Falaron logo de amigos, amigos de Ruibal máis ben que de Anselmo. Un deles, Alfredo de nome e de apelidos aristocráticos, estaba no cárcere como autor dun roubo.
     Porque a maioría dos amigos e acompañantes habituais de Ruibal eran de menos categoría humana ca el. Ruibal sabíao, naturalmente; algunhas veces diría un que os tiña debido a certo gusto pervertido. Mais tamén era evidente que, como compañeiros da faceta máis ou menos disipada da vida de Ruibal, non os habería mellores. Aínda que Ruibal era un disipado consciente, mentres que os compañeiros o eran por cortedade mental.
     -Non cría eu que Alfredo puidese chegar a iso -dixo Anselmo.
     -¿A iso?
     Algo tiña Ruibal que alegar contra un xuizo severo en demasía tocante ao caso de Alfredo, pero achábase nun estado de mente confusa.
     Dixo:
     -Eu non vou xustificalo, pero non é tampouco como para se escandalizar.
     -Home, non.
     Acabou Ruibal afirmando un feito evidente e por todos admitido. Había que ter en conta, dixo, que os delincuentes e criminais en xeral tamén eran resultado do ambiente; non é que careceran de culpa, senón que sobre todos e cada un dos membros da sociedade recaía, igualmente, certa culpa.
     -Nous sommes tous des assassins -dixo Anselmo.

     ENGULÍAN A comida desordenadamente; collían, por exemplo, queixo primeiro, logo chourizo, logo queixo de novo, logo pan con foie-gras.
     -Hai máis comida da que parecía -dixo Anselmo.
     -Non a imos dar acabada -dixo Ruibal-. Hai que pedir máis viño.
     Pediron máis viño. Na taberna, pequena e escura, había unha mesa ocupada por xente obreira xogando as cartas. No mostrador bebía un home, calado e tristeiro.
     -O que non comamos, podémolo gardar para a merenda -dixo Anselmo.
     Pouco deixaron. E, dende logo, nada gardaron para a merenda. Era unha comida demasiado graxenta e mancharíalles a roupa.
     Despois da comida, seguiron o paseo.
     Estaban as rúas máis ben desertas, como adoita suceder nas horas post-meridianas.
     -A mín gústame andar polas rúas a estas horas -dixo Ruibal-. Non hai xente. Están desertas. Pero, de repente, cando menos o esperas, tropezas con mulleres formidables que van soas. Hai tres días pasoume... Ía eu pola Plaza de Santa Ana. O sol esmagaba; sería esta hora ou pouco máis tarde; non se vía un gato. E eu non sei como: pero de repente vexo que ven cara a min unha muller extraordinaria; había moito que non vira outra tan perfecta.
     Ruibal parou, botou ao derredor unha mirada pracenteira.
     -O barrio este ten certo feitizo para min -dixo.
     Mais logo xeneralizou:
     -Ben mirado, non hai barrio que non o teña.
     Propúxolle Anselmo ir polo Parque del Oeste. Ruibal aceptou de boa gana. Parecia feliz. Andando, sen metas predeterminadas, sen obrigas nin horarios, sen equipaxe ningún, ¿que máis quería?
     -O mesmo Madrid é moito máis complicado do que pensamos -dixo.
     Afirmou que ir dun barrio a outro era como ir dunha cidade a outra diferente. O barrio aquel de Argüelles, por exemplo, ¿non tiña unha individualidade ben marcada?
     Anselmo comentou:
     -Iso pasa tamén nos pobos pequenos.
     Dixo que mesmo nos pobos de poucos habitantes cada rúa formaba un mundo particular, case hermético. Os costumes eran distintos, comezando polos da infancia. E os pequenos sabíano; a rúa para eles era unha patria; a proba eran as guerras a pedradas dos pequenos dun barrio contra os de outro.
     Falaron das pedras, da importancia das pedras para os pequenos españois non residentes en cidades, do moito que lles gustaba apedrear cans vagabundos ou matar paxaros con tirapedras.
     -Todos estes feitos son certos -dixo Ruibal-, pero xa están demasiado sabidos, demasiado comentados...
     Metéronse polo Parque del Oeste. A pesar da hora, había niñeiras sentadas nos bancos, cos pequenos agachados, remexendo nas areas dos carreiros.
     -Para estar ben entrenado, convén andar quince quilómetros diarios -dixo Ruibal-. A min paréceme que, estando en boa forma, é a capacidade de andar do home ilimitada. Igual tira un cincuenta quilómetros, que cen, que douscentos, e non penses que se precisa de moitos descansos.
     -¿Lémbraste de Lito Freire? -preguntoulle Anselmo.



     LITO FREIRE, Ruibal e Anselmo coincidiran, por causa do servicio militar, nunha pequena capital galega, na que nacera Ruibal.
     Ocorréraselle supetamente a Lito Freire emprender unha longa excursión a pé ata a catedral de Santiago, para cumprir así unha vaga promesa que fixera había anos.
     -Ademais, estou engordando moito -dixo-. Faime falta andar.
     Así lle nacera a ocorrencia da excursión. Unha excursión en principio cómoda, en plan de paseo, á que Anselmo acordou incorporarse. Partiron despois de xantar, con alpargatas de esparto. A hora ideal para partir sería pola mañá, ben cedo, pero, por non madrugar, fixérono despois de xantar, cos estómagos pesados. E camiñaron velozmente. Varias veces, parellas da Garda Civil de vixilancia nas estradas, pedíronlles a documentación; de seguro, tiñan aparencia sospeitosa. Mais Lito levaba un carnet de sarxento de artillería das Milicias Universitarias, e os gardas, despois de examinalo, solicitaban disculpas. Chegaron ao día seguinte á meta, coas plantas dos pes cheas de bochas e as pernas, especialmente nos artellos dos xeonllos, difíciles de manexar.
     -Viñemos a toda mecha -dixo Lito.
     -Si -recoñeceu Anselmo-. Puidémonos decatar antes.
     -Non, eu xa me daba conta de que viñamos a toda mecha.
     -Tamén eu -confesou Anselmo.
     Logo, queixáronse de ter vido en alpargatas.
     -Para andar moito, as zapatillas son o peor calzado -dixo Lito-. E aínda peor que as zapatillas son as alpargatas estas, porque o esparto se crava nos pes.
     -Si. Deberamos traer botas.
     -Si.



     CONTOULLE ANSELMO a Ruibal a excursión aquela, na que, sen querelo e adrede ao mesmo tempo, fixérano todo do revés.
     -¿Que é de Lito Freire? -preguntou Ruibal.
     -Está en Colombia. Alí casou.
     -Era unha persoa que tiña interese.
     Para Ruibal, dividíase a especie humana en dúas categorías: unha masa inxente, amorfa, indiferente, baleira de virtudes especiais, e un pequeno núcleo sobranceiro de persoas que tiñan "interese", que tiñan algún rasgo peculiar, orixinal. Non é que Ruibal non fose demócrata. Tratábase con todos, amigaba con calquera, pero, non obstante, nunca para el deixaba de ser fundamental que un pertencese á masa ou á minoría valiosa, e nunca deixaba de o encaixar -sen se negar a sucesivos cambios, caso que datos novos os aconsellasen- nunha categoría ou na outra.
     -Pero era perigoso -dixo Anselmo-. Estaba demasiado medio tolo.
     Estaba demasiado medio tolo. Xogaba de defensa dereito no equipo de fútbol de terceira división dunha cidade cercana e quería que o cambiasen para o Reximento desta cidade, sobre todo porque nela tiña unha noiva recente; a posibilidade de que non lle concedesen o traslado, magoábao.
     -Pero, ¿non te contentas con ver á rapaza un día tódalas semanas? -preguntáballe Anselmo.
     -Non, porque se non a vexo tódolos días, estou seguro de que me deixa por outro.
     -¿Non a tes namorada?
     -Home, eu polo menos penso que si.
     -¡Pois logo!
     -Eu estou seguro de que, se non a vexo tódolos días, déixame por outro.
     Tan seguro estaba que chegou a tomar unha decisión heroica. Era esta: se pasaba máis dun mes sen que o trasladasen, entón rompería automaticamente coa rapaza, aínda que non contase con proba ningunha de que ela se tivera efectivamente namorado de outro.
     Lito era de seu despreocupado no vestir, un badanas, como lle chamaba o dono dunha tasca que frecuentaban, mais o continuo disgusto que sufría porque o traslado non lle daba chegado, agraváralle tal defecto; na hora máis concorrida do Paseo da cidade, aparecía nel descamisado e de chinelas de inverno. Non o facia dun xeito agresivo, por desafiar as boas maneiras; facíao case sen se decatar. As chinelas non as quitaba nunca. Cando xogaba ás cartas no café, collera o hábito de apuntar os puntos cun lápiz tinta non puño da camisa, solto sempre por falta de xemeos. Así e todo, era de costumes hixiénicos; duchábase dúas veces por día e non omitía nunca pola tarde unha hora de ximnasia violenta, para se manter atlético.
     De vez en cando, nos ataques de desesperación que lle daban, dicía:
     -Estou case por me suicidar.
     E, ao cabo dun momento de silencio, preguntaba:
     -¿Pensas que non son capaz?
     Iso era o malo, que, a xuizo de Anselmo, era capaz. Anselmo tiña o convencemento de que Lito era capaz de todo. De ordinario, comportábase con normalidade, pero, cando menos o agardaba un, saía con ocorrencias de tolo, de home que non distingue o que é normal do que non o é. Anselmo lembraba un día ben fresco no que, paseando pola beiramar os dous, dixo Lito de repente:
     -Voume dar un baño.
     E, sen pensalo máis, descalzouse, quitou a roupa toda e, dende bastante altura, tirouse ao mar nunha zona na que nunca ninguén ousaría bañarse, e despois vestiuse sen agardar a secar un pouco.
     Outro día dixo:
     -Teño ganas de tomar coñac.
     E bebeu cinco copas no Café Derby, unha tras outra, el, que pasaba semans enteiras sen probar o alcohol.



     CHEGARON, ANSELMO e Ruibal, ao Puente de los Franceses no momento en que pasaba, con estrondo enxordecedor, un tren veloz.
     Foron ver que tal estaba o Manzanares de auga.
     -O Manzanares -dixo Ruibal- ten certo carácter, a pesar de tódalas bromas e burlas que del se fan.
     A Anselmo deulle por afirmar que, de todo canto había en Madrid, era o que máis personalidade tiña.
     Anselmo mirou logo para o cabelo de Ruibal, iluminado polo sol.
     -Tes ben canas.
     -Os anos -dixo Ruibal-. Tamén ti empezas a telas, non penses que non.
     Era certo que tiña canas abundantes, uniformemente mesturadas co seu pelo negrísimo. Xa outras veces Anselmo se fixara nas canas de Ruibal, as cales, no longo período de tempo que estiveran lonxe un do outro, se lle multiplicaran. Tamén na chaqueta de Ruibal se notaba o influxo do tempo, para ela perxudicial, así como favorable para as canas. Anselmo non acordaba en Ruibal outra chaqueta.
     -A túa chaqueta si que debe de ter anos.
     Ruibal encolleu os ombros.
     -Aínda lle han quedar moitos máis -dixo.
     A constancia no uso de aquela chaqueta non deixaba de ter importancia. Efectivamente, non lle sería difícil a Ruibal andar ben vestido. Por raro que pareza, o diñeiro non era problema: exemplos que o demostraban habíaos abondo. Agora, Ruibal sabía, por outra banda, que o indumento contaba moito. Pero como el non admitía que se puidese xulgar a ninguén pola chaqueta, nin se preocupaba, leal coa súa conciencia, das miradas que por ela o xulgasen, anque fosen miradas femininas das que, non obstante, moito lle había compracer un xuizo aprobatorio.
     Isto era o que Anselmo pensaba da chaqueta de Ruibal, aínda que a el non llo tivera dito nunca.
     Os dous amigos recuaron e foron subindo cara á Escuela de Arquitectura. Sentíase por aló un aire sereno de campo urbanizado.
     Anselmo preguntoulle a Ruibal por Odette.
     -Seguirá en París, supoño. Eu estiven con ela dous días antes de marchar de París.
     Quedou Ruibal como centrado na visión interna dunha maravilla.
     -É unha rapaza magnífica -dixo.
     Érao, indiscutiblemente: unha parisién loira, mental e corporalmente perfecta. Pintaba; Ruibal coñecéraa no Prado. Ademais de Ruibal, varios amigos del e, ben seguro, algunha ducia máis de homes, namoráranse de Odette; pero Ruibal máis perdidamente que ningún. Facíalle as beiras, aproveitaba, para estar con ela, cantas oportunidades lle ofrecera; ía levala case tódalas noites á residencia universitaria na que vivía. Sempre téndoa presente na memoria, falaba da superioridade da muller francesa e manifestaba, de paso, un poético fervor europeísta. Doíalle que o cego curso da historia tivera desfeito algo tan natural como unha Europa sen fronteiras, un París tan pouco distante política como fisicamente. Contaba dun amigo que, cando percorría as canles de Amsterdam, sentira unha emoción especial, ata o punto de que se lle escapou esta exclamación: ¡Europa!
     Pero era un amor sen esperanza ningunha. Ruibal sabíao ben.
     -A min apréciame -dicía-, pero comigo non ha pasar nunca do plan amistoso. E iso que é a única muller coa que casaría sen vacilar.
     Era tanto como dicir que, por ela, Ruibal estaba disposto a deixar de ser Ruibal.
     Soamente por dous meses permanecera Odette en España. E anque de tódolos xeitos Ruibal marcharía para París, era evidente que a presencia de Odette fixéralle a chamada da capital francesa máis imperiosa. Certo que tampouco en París dera sobrepasado con Odette o plan amistoso. Pero non prendera nel psicoloxía de amante resentido.
     -O malo é que me parece que ten noivo xa.
     -¿Francés?
     -Si.
     -¿Coñécelo ti?
     -Non.
     Sentáronse uns minutos nos arredores da Escuela de Arquitectura. Ruibal falaba de Francia.
     -Un dos meus praceres favoritos -dicía- era pasar un día enteiro nalgunha das cidades cercanas a París.
     Estaba unha noite, contou, nun café de Saint-Germain. De repente, viñéranlle desexos de marchar fóra de París. Abandonou o café. Pasaba xa das dúas. Paráronlle uns norteamericanos nun Cadillac. Nin lles preguntara para onde ían; igual lle tiña. Díxolles namais que xa os avisaría cando quixese baixar. Baixou en Orléans. Logo, volvera outras moitas veces a Orléans.
     -Orléans agradábame moito, porque ás veces estaba canso de París. En Orléans non facía máis nada que pasear ou estar sentado, pero sentíame a gusto.
     Non tardaron en se ergueren para seguir paseando.
     Contou Ruibal andanzas no auto-stop. Chegara, con tal procedemento, ata a fronteira suiza, pero non puidera pasala, por non ter en regra o pasaporte. A expresión auto-stop fixérase antipática, soaba como a "experiencia interesante", repetíase de máis, cifrábase no auto-stop a apoteose dun existir falsamente aventureiro e ousado. Non sería raro que emprincipiaran a saír decretos prohibitivos do auto-stop, de tanto como del se abusaba. Pero, pensando en Ruibal, poderíase afirmar que, en tal caso, unha vez máis pagarían xustos por pecadores. Porque Ruibal gardaba polo auto-stop un relixioso respeto. Para el era o auto-stop unha das posibilidades mellores do mundo, unha verdadeira regalía terreal.
     Preguntoulle Anselmo se seguía indo por unha cafetería na que, tempo atrás, era clásico atopalo.
     -Si -dixo-, vou case tódolos días por alá.
     -Tes constancia.
     Ruibal contestou que seguía facendo a vida de sempre.
     Como despreciaba toda programación metódica, todo plan, todo cálculo, tiña preferencia por sitios como aquela cafetería, concorrida por unha pseudobohemia con cartos e tamén por visitantes estranxeiros; alá ía Ruibal con alguns amigos a ver que pasaba. Ruibal amañábase para nunca gastar nada. Ás veces, facíanse amigos de algunha estranxeira simpática; outras veces -as menos- enredábanse nunha liorta por calquera motivo. Como consecuencia de todo, dábase na vida de Ruibal certa regularidade; outro dos aspectos de tal regularidade era, sen dúbida, trasnoitar sen medida.
     -Tamén ti es un exemplo de constancia -dixo Ruibal.
     -Tamén -recoñeceu Anselmo.
     -Eu non penso cambiar-declarou Ruibal.
     Anselmo dixo que a el o que lle gustaría era cambiar canto antes de cidade.
     -Se puidese volver a Londres -dixo.
     -Eu hoxe -confesou Ruibal- do que teño ganas é de coñecer Africa. lnterésame unha civilización completamente distinta da nosa.
     Ir para Africa. Era o único que quería. Cando cansase de Africa, novas terras lle interesarían, pensaba. Dunha maneira ou de outra, podía un vivir onde lle dese a gana.
     Fixo Ruibal unha análise dos ideais vulgarmente egoístas, para refugalos. Non era, dende logo, a primeira vez que o facía con Anselmo. O inmenso rebaño dos preocupados por obter unha "boa posición" e gañar cartos dáballe pena e noxo. E, no concernente ao amor, ás mulleres, non sentía ningunha inquedanza a priori.
     Fixérase Ruibal un mestre na arte de lle sacar posibilidades á nada; á nada material, por así dicilo, que era o único co que podía contar.



     ... CANDO RUIBAL e Anselmo desembocaron na Plaza de la Moncloa, afundíase o sol e grandes nubes vermellas despregábanse no ceo baixo do poñente. Había na praza un tiovivo, unha noria, coches eléctricos a chocar a cada momento uns cos outros, e abundante número de niñeiras -todas cos brancos mandiles e o vestido negro-, de soldados e de pequenos aproveitaban o bo tempo do serán. Anselmo e Ruibal pretenderon latricar cunha niñeira solitaria, pero era demasiadamente tímida e logo a deixaron.
     -Dóeme a cabeza -dixo Ruibal-. Vou subir á noria. Así, ou para de me doer, ou estoupa. ¿Subimos?
     -É unha boa idea -dixo Anselmo.
     -Eu advírtoche que subo á noria esta con moita frecuencia. Pásoo moi ben nela. Cando vas polo alto, sínteste aguia. Ademais, aquí, por riba dos tellados do Ministerio del Aire, enxérgase un panorama bonito.
     Era o mellor de Ruibal. Contentábase, no fondo, cunha noria.
     Compraron unhas pesetas de churros e coméronos pouquiño a pouco, mentres paseaban pola praza.
     Despois, para rematar a tarde, Anselmo e Ruibal subiron na noria.