Non vou contar como chegou ás miñas mans o presente relato, porque sería complicado de máis. Direi soamente que eu non coñezo ao autor do mesmo e que disto moito de ser a persoa a quen está dirixido. Disto tanto, que esta persoa é seguramente un cidadán de fala inglesa.
     Efectivamente, o orixinal viña en inglés, un pobre e incorrecto inglés; todo o relativo a esta circunstancia ha quedar claro para quen se decida a ler as presentes páxinas, que eu me limitei a traducir. Aínda que, a dicir verdade, de seguida vin que a miña traducción é tamén moi defectuosa e mesmo incompleta: sen ir máis lonxe, deixei tal como viñan numerosas palabras e frases enteiras, non sei se por preguiza ou incluso, nalgún caso, por ignorancia.
     Debo advertir tamén que non sólo non estou conforme coa maioría das ideas expresadas no relato, senón que me parecen simplemente repelentes. Mais pregúntome (autopregunta retórica) se non podemos sacar proveito tamén, negativamente se se quere, de exemplos do que non debe ser. Sirva isto de xustificación.

     Os tolos gozan hoxe de boa prensa; son publicamente admirados case como homes que chegaron a un estado superior, desde o que poden ver ata onde a vista dos cordos non alcanza, e tamén son publicamente compadecidos como víctimas inocentes da crueldade da nosa organización social. Eu non nego nada de isto; o que si nego é que, en xeral, as historias feitas ou protagonizadas por tolos me gusten, porque nada teño que ver, nin tan sequera como amateur, coa cura ou a investigación da loucura, nin, a verdade sexa dita, me inspiran os tolos ningunha simpatía especial.
     Certo que hai outros tolos, como D. Quixote ou o capitán Ahab, xustamente elevados á categoría de símbolos permanentes da humanidade; pero eran falsos tolos, ou eran tolos sólo segundo a opinión de xentes ou de mentes vulgares.
     Total, o que lle quero dicir é que a historia que lle vou contar nada ten que ver co mundo da loucura. En outro caso, non se me tería ocorrido sometela á súa consideración.
     Pero xa é tempo de ir sen máis aos feitos:
     Eu pasara aquela tarde bebendo whisky ( ou whiskey) en diferentes bares do Greenwich Village cun vello inmigrante amigo meu.
     Os dous eramos do mesmo País -un deses pequenos e desgraciados países que levan séculos desangrándose, vertendo ríos de emigrantes nos portos americanos.
     O Greenwich Village, de ordinario, relacionámolo con mozos rebeldes, bohemios, artistas, turistas e demais, e non con vellos inmigrantes. Pero dábase o caso de que o meu compañeiro fora propietario anos atrás dun restaurant ou algo así neste barrio e era, polo tanto, un experto nel, un coñecedor de tódolos seus secretos e da súa vida subterránea.
     Eu, pola miña parte, durante a miña estada en New York, case non deixaba pasar nin un sólo día sen coller un autobús para o Village.
     Unha vez alí, todo canto necesitaba para pasar unha tarde interesante era deambular polas rúas, descansando de vez en cando nun café calquera.
     Un dos membros da chamada Beat Generation, que vivira polo Greenwich Village -como a maioría dos seus camaradas, supoño- di, segundo lin anos despois de que sucederan os feitos aquí relatados, que lle parecía que o Village tiña, en certos momentos, todo o engado dun Utrillo. Supoño que hai ironía nesta observación, porque, non sen fundamento, para os norteamericanos París é sagrado e incomparable, pero a verdade é que eu a encontro francamente certeira.
     Outro dos meus praceres baratos consistía en sentarme en Washington Square. Non deixaba de ser un descanso no medio de todo o rebumbio de Manhattan. Pero a miña querencia por Washington Square aínda dependía de outra razón: a novela con este título de Henry James, que lera eu había moito, sendo estudiante nun medio social moi diferente. Xustamente nesta novela afírmase que o ideal dun retiro tranquilo e doce atopábase para os habitantes de New York, en 1835, en Washington Square. Todo canto podo dicir é que eu atopei o mesmo centovintetantos anos despois; non sei se foi cuestión de sorte.
     O dono do derradeiro bar onde tomaramos uns whiskies era tamén un vello inmigrante, un veterano camarada, por así dicilo, do meu amigo, e paisano de nosoutros os dous. Había varios meses que non se vían; de xeito que falaron de vagar, o meu amigo e mais el, de lembranzas comúns e, sobre todo, da situación actual, feliz ou non, de outros paisanos, vellos coma eles ou máis novos, e camaradas deles tamén na dura aventura da inmigración -a miúdo ilegal- nos Estados Unidos.
     O caso é que, tan logo como saímos do bar aquel, o meu amigo, que vivia non moi lonxe, concretamente na W 12th St, se mal non recordo, deu en dicir que xa era moi tarde e que tiña que volver para a casa de inmediato e, sen tan sequera despedirse de min, marchou case correndo e deixándome, en certa maneira, abandonado.
     Xa era, efectivamente, ben tarde.
     Metinme por rúas case desertas e seguín camiñando sen rumbo na noite co propósito de despexarme un pouco. Finalmente, resolvín determe diante dunha parada de autobús.
     Mellor dito: pareceume unha parada de autobús. Pode que non a fose, penso agora, e que o meu erro, se tal erro houbo, se debese, en parte, ao whisky.
     De todas maneiras, eu desconfiaba de que seguisen pasando autobuses por alí, en vista da hora. Debo sinalar que tiña aínda ideas moi confusas (a verdade é que as sigo tendo) sobre os horarios deste transporte de superficie de Manhattan, onde era aínda pouco máis que un recén chegado. Pero decidín agardar ata que a evidencia de estar perdendo o tempo me pesase demasiado.
     Principiei a pasear pola acera sen alonxarme nunca demasiado da suposta parada.
     Acababa de dar a volta despois de completar un dos meus paseos cando me encontrei diante de outro camiñante, aínda novo.
     Achegárase a min tan silandeiro, e tamén tan rapidamente, que eu non me decatara da súa presencia ata aquel mesmo instante. (Non esqueza, por outra parte, e perdoe a miña insistencia, os whiskies).
     O recén chegado aconselloume sorrindo amablemente que non seguise esperando. Non me dixo porqué, nin tampouco eu llo preguntei.
     Deille as gracias e expliqueille que eu, no fondo, estaba pouco convencido da utilidade da miña espera, pero que non se me ocorrera nada mellor que facer.
     Nun ton trivial el dixo:
     Eu tamén estou esperando.
     E quizais porque eu mirei para el con certo asombro el engadiu:
     Ben, é unha Espera moi particular.
     Chamareille desde agora o Belga (non vai tardar nada en saber a razón).
     Levaba unha gabardina branca, abondo gastada, incongruente co tempo seco e suave que disfrutabamos. Quizais a levase para tapar algún remendo, pensei. Pero advertín nel outros dous detalles igualmente chocantes: o primeiro eran as súas gafas de sol; o segundo, a súa barba descoidada. Digo descoidada porque daba a impresión de que a deixara medrar, non porque lle gustase, senón porque aborrecía afeitarse. Polo que toca ás gafas, parecéronme desde o principio exclusivamente protectoras contra o exceso de claridade, aínda que, non é necesario dicilo, non había exceso ningún de claridade: a noite por alí era francamente escura, pese ás luces públicas.
     Como el se portara amablemente comigo, pensei que debía manifestarlle algún interese polos seus propios asuntos. Pregunteille, pois, se a súa Espera, á parte de ser moi particular, tiña algo que ver co transporte urbano.
     Non, nada, dixo. O meu medio de transporte son agora as miñas propias pernas. Shanks's mare, ¿non se di así?
     Non sei se aquela observación quería ser un chiste; o certo é que eu non rin.
     A miña Espera é moi particular, repetiu.
     Xa sei.
     En vista de que agora el permanecía calado, dixen:
     Desexo que, polo menos, non che resulte demasiado longa.
     Non pode ser demasiado longa, subliñou firmemente.
     Houben dicirlle: Noraboa, pero reprimín o meu impulso. Comentei:
     Tes razón logo; é unha Espera moi particular, porque as esperas soen resultar demasiado longas.
     Si, dixo. Supoñamos que non quero agardar máis que ata as catro da mañá. Pois en tal caso non terei que agardar nin un minuto máis.
     Eu cavilei sobre aquel exemplo.
     Ben, pero iso pasa sempre, concluín. Quero dicir, un pode sempre interromper a súa espera cando lle dea a gana.
     Pero o caso é que o que eu estou agardando chegará xusto cando decida non agardar por máis tempo, precisou o Belga.
     Agora non repliquei nada. Realmente aquela Espera semellaba bastante peculiar.
     O que si fixen foi preguntarlle se tiña que esperar na rúa aquela.
     Ah, non, de ningunha maneira, contestou.
     Agregou que ía camiñando cara a Times Square. Era un paseo longo, pero non demasiado longo para el, dixo.
     Así que a súa Espera non o privaba de ir cara ao Broadway central. Polo que a min toca, unha vez que o Belga me infundira a completa seguridade de que por alí non tiña eu nada polo que agardar, ¿que outra solución máis atractiva se me podía presentar que acompañalo? Ademáis Times Square quedábame de camiño para o meu hotel, se ben aínda moi lonxe del.
     En suma, que partimos xuntos para Times Square. Un punto moi diferente é o de se demos chegado ou non ata este famoso nó newyorkino.
     Os dous somos estranxeiros aquí, ¿non é verdade?, dixen, pouco despois da nosa partida.
     El asentiu.
     E quizais non sólo aquí, agregou. Ben, estou referíndome a min mesmo namais.
     Explicoume que levaba moitos anos vivindo como estranxeiro. Máis aínda: pensaba que sólo podía vivir como estranxeiro.
     Non da maneira como é estranxeira a meirande parte da xente, puntualizou o Belga. Porque a maioría dos estranxeiros non chegan a ser unicamente estranxeiros. Son estranxeiros yemeníes, ou estranxeiros turcos, por exemplo.
     ¿E ti?, pregunteille.
     Eu son estranxeiro sen referencia a ningún país concreto.
     A pesar destas palabras eu aventurei:
     Pero es europeo, ¿non es?
     Son un estranxeiro namais. Así que non me preguntes pola miña nacionalidade, porque eu son realmente de ningures.
     Logo agregou:
     O que si podo dicir é que nunca tiven a oportunidade de vivir en países non europeos. Porque os Estados Unidos son unha prolongación de Europa, no meu ver.
     Antes de que me esqueza direi que o meu compañeiro era de cabelo castaño, alto -de acordo cos meus propios standards nacionais de estatura, non cos norteamericanos-, delgado, lixeiramente encollido de ombros.
     Sen saber moi ben porqué, eu figureime de seguida que debía de ser belga ou algo polo estilo. De todas maneiras, se tendo en conta o seu aspecto podía ser orixinario de calquera nación europea, tendo en conta o seu inglés, en cambio, habería que exceptuar, polo de pronto, as Illas Británicas.
     Efectivamente, o seu inglés non era moito máis perfecto que o meu. Coma tantos outros, tiñamos un inglés elemental e pluridefectuoso como linguaxe común. E, desde logo, podiamos entender aquel inglés incoloro cen veces mellor que o inglés auténtico da xente de fala inglesa. Era, despois de todo, a koiné do noso tempo e da nosa xeración e, aínda que semelle paradóxico, en ningún outro idioma podería expresarse máis propiamente o presente relato (1).
     ¿Por que mencionaches no teu anterior exemplo precisamente a estranxeiros yemeníes e turcos?, preguntei de repente.
     É que esta tarde vin de lonxe en Sullivan Street a un rapaz que me pareceu un estudiante yemení que coñecín hai algún tempo.
     Quedou así explicada a mención dos estranxeiros yemeníes: a dos estranxeiros turcos comprendina un pouco máis tarde.

     Durante aquel longo e lento paseo cara a Times Square o Belga contoume algo da súa vida: ou, máis exactamente, contoume un capítulo dela; un capítulo, como xa se verá, con notables consecuencias. (Dito sexa de paso, el nunca mostrou curiosidade por coñecer nada importante de min.) Ademais, nese capítulo intervén, entre outros-incluído un turco-, ese estudiante yemení visto por el, se é que realmente o vira, aquela mesma tarde. Por outra parte, fixen, aínda que non antes da fase final da nosa aventura, algún descubrimento sensacional -desde o meu punto de vista- sobre a biografía do Belga.
     Pero é enormemente grande a cantidade de datos e feitos importantes con el relacionados que quedaron para sempre ignotos para min. Entre eles, algúns que, de ordinario, se comunican xa no mesmo intre de encetar unha amistade.
     Por exemplo, o seu nome. O Belga detestaba os nomes propios. Sobre todo, os persoais. Pode tamén que recease dicirme o seu nome por medo de que puidese deducir del a súa nacionalidade e deixase así de ser de ningures.
     O caso é que el defendeu razoamentos tan pouco sólidos coma este: ¿Como pode ninguén considerar un nome calquera como o seu nome? ¿Como é posible que un admita ser Peter ou Edward ou algo polo estilo, se el soamente é el mesmo?
     Así e todo, a verdade é que a ignorancia dos nosos nomes respectivos -por suposto, el nunca me preguntou a min polo meu- non volveu máis dificultoso o noso diálogo. En segundo lugar, é ben certo que os ataques do Belga aos nomes propios carecían de xustificación; mais tampouco debemos caer no extremo oposto, como o pai de Tristan Shandy, que sostiña, igual que outros moitos antes e despois ca el, que os nomes propios exercen unha influencia máxica -boa ou mala- sobre os nosos caracteres e as nosas conductas. E finalmente direi que o meu amigo non puido sospeitar que eu ía chamarlle o Belga: empecei a darlle este nome despois do remate da nosa aventura. E abonda de nomes propios.
     Outro dos primeiros asuntos dos que falamos foi New York.
     O Belga dixo que lle gustaba New York e que, na súa opinión, era unha enxebre cidade norteamericana. Como ve, a nosa conversa non destacaba por orixinal. Polo menos, ao principio.
     De todas maneiras, eu comentei que a súa opinión me sorprendía por superflua, pois todo o mundo daba por suposto que New York era a máis típica cidade norteamericana. Teño que recoñecer que o meu comentario no foi certeiro, como ha comprobar Vde. se ten a paciencia de seguir lendo o meu relato.
     Agora ben, ¿que significaba exactamente ser norteamericano? ¿Eran os polacos, os gregos, os italianos establecidos nos Estados Unidos auténticos norteamericanos?
     ¿E os negros? ¿E os portorriqueños?
     Un sudista e mais un ianqui dificilmente chegarían a un acordo sobre estes e outros puntos relativos aos Estados Unidos.
     Era innegable, por outra banda, que a maioría das disputas se derivaban da imprecisión das palabras.
     Tales foron, repito, algúns dos primeiros puntos de que tratamos e algunhas das nosas primeiras conclusions.
     O Belga afirmou:
     A min gústame New York porque, en definitiva, pertence á Area Protestante.
     ¿Que queres dicir?
     O que quería dicir era que, a pesar de toda a enorme masa heteroxénea dos seus novos inmigrantes, New York, polo seu carácter, non difería moito, no seu ver, do carácter dos países do norte de Europa de fondo protestante, que eran os únicos onde se sentía verdadeiramente a gusto, aínda que sen estar tampouco compenetrado con ningún deles en particular. Sabía moi ben, sen embargo, que había norteamericanos cunha visión moi distinta do New York actual.
     O Belga confesoume seguidamente que, en Europa, sempre tiña o desexo de ir máis alá cara ao norte.
     ¿Por que?, pregunteille.
     Non sei. Quizais non teña ningunha razón. Non me gusta someterme a razons.
     De todas maneiras, eu suxerinlle algunhas razons posibles: o clima, a luz, a maneira de ser das xentes. Pero ningunha delas lle pareceu suficiente -se ben a última considerouna case suficiente. Non simpatizaba cos caracteres extrovertidos.
     O que si che podo dicir é que o protestantismo é do que menos me interesa na Área Protestante, manifestoume.
     Fixen o seguinte chiste:
     Pero a terra é redonda, de xeito que un progreso indefinido cara ao norte acabará por converterse nun progreso cara o sur.
     Moi ben, replicoume o Belga. Chegaríase así ao Polo Sur, que debe de ser máis ou menos coma o Polo Norte.
     Logo, eu dixen que tamén eu tiña unha impresión favorable de New York; que, en certa maneira, parecíame a cidade máis interesante do mundo, especialmente para xente nova sen familia; pero que, con todo, no me gustaría establecerme en New York definitivamente. Os edificios eran tan sobranceiros que
     Eu non son un romántico, interrompeume o Belga. Non me interesa o firmamento.
     Continuou dicindo que, visto de lonxe, o firmamento parece bonito pero que, de cerca, a paisaxe cambiaba.
     Supoño que terás visto a lúa en fotografías feitas con telescopio, agregou. E terás comprobado que non é máis que un montón de area cheo de buracos. E tódolos planetas deben de ser así, puros desertos.
     De repente corrixiuse a el mesmo:
     Ou se cadra non é así. Se cadra viaxamos acompañados polo espacio.
     ¿Viaxamos?
     Referíase ás diversas órbitas dos planetas.
     Unha viaxe monótona, comentei.
     El replicou que non tan monótona: polo menos, o movemento de traslación da terra daba lugar ás diversas estacions do ano.
     E tamén é unha viaxe suave, agregou. Polo que eu sei, ninguén se marea por causa dela.
Pregunteime se non lera xa en algures aquela especie de chiste.
lmaxina que hai millons de planetas con vida intelixente, díxome o Belga. Ha chegar o día, se é que non chegou xa, en que todo o espacio cósmico se encha de sinais de radio emitidos por cada planeta coa esperanza de se comunicar cos demais. E imaxina que eses sinais chegan por fin aos seus diferentes destinos. ¡Menudo rebumbio!, ¿non pensas? Cada planeta dirixindo preguntas e enviando respostas e, no fondo, todos eles na ignorancia máis completa sobre as cuestions fundamentais.
     E o Belga rompeu en risadas ante aquela perspectiva de millons de planetas perplexos.
     A propósito, preguntoume logo, ¿tes idea de cantos satélites artificiais foron postos en órbita ata hoxe?
     Non sei, non levo a conta.
     Non te preocupes.
     E seguidamente, a maneira de explicación, agregou:
     É que hai meses que non leo un periódico.
     Non lía xornais, cofesoume; de xeito que non estaba ao tanto dos asuntos mundiais, e non sólo dos relativos ao espacio exterior. Tampouco tiña o costume de ollar para as cabeceiras de xornais despregados nas mans de outros lectores ou dos expostos nos lugares de venda.
     Eu, lector superficial do The New York Times, díxenlle, quizais porque iamos camiño de Times Square, que me parecía que no edificio do Times se publicaban noticias breves por medio de letreiros luminosos.
     Pero nunca teño ganas de ter a cabeza ergueita o tempo necesario para enteirarme de ningunha desas noticias, por moi lacónicas que veñan, contestoume.
     A continuación fíxome esta pregunta:
     ¿Estamos en perigo inminente dunha guerra mundial?
     Home, non creo.
     ¿Pensas que a New York non lle agarda o destino de Hiroshima?
     Espero que non.
     E engadín:
     Polo menos, mentres que nós esteamos aquí.

     Xa o dixo o poeta:

     Andar e falar ata que un se esqueza de que está andando. Se un se detén, a conversa detense tamén.
     Pero penso que non paga a pena que lle siga relatando estas primeiros momentos -que non sei se a Vde. se lle irán facendo xa demasiado longos- da nosa conversa polo miúdo. Mellor darlle unha idea xeral, penso, máis ou menos como xa tratei de facer hai un pouco.
     Porque o certo é que, a pesar do whisky, a lembro con forza, a nosa conversa -aínda que non sei se este termo val tamén para o pequeno relato autobiográfico con que me obsequiou o Belga, ao que aludín antes e co que intentarei compoñer a segunda parte deste escrito. É -a conversa- practicamente o único da nosa camiñada cara a Times Square que me quedou gravado na memoria .
Seguimos falando de asuntos aparentemente nada relacionados con cuestions persoais. Só aparentemente, como xa se verá; eu mesmo tardei en descubrilo.
De historia , por exemplo.

     De historia. De A. J. Toynbee.
     O Belga fora unha vez cunha rapaza, contoume, a unha conferencia de A. J. Toynbee. Non a entendera moi ben; a dicir verdade, non estivera moi atento.
     O Belga preguntoume se eu o coñecía, a A. J. Toynbee.
     Si: era un historiador. Ou máis propiamente: un historiador que medita sobre a historia .
     Medita sobre a historia ¿para que?
     Para ver cal é o seu... non sei. ¿En que consiste? ¿Para ver en que consiste a historia ?
     Iso sabíao el moi ben, o Belga: en guerras, batallas, xenocidios. En millons de víctimas inxustas.
     Esta era a súa conclusión despois de se dedicar ultimamente -debía de ter tempo de lecer abondo- a devorar libros de historia na New York Public Library.
     Non sei ben como empezamos, mais o certo é que, case de súpeto, atopámonos os dous recitando unha lista de guerras, ou de clases de guerras:
     Guerras Médicas.
     Guerras Púnicas.
     Guerra dos Cen Anos.
     Guerra dos Trinta Anos.
     Guerras de Sucesión
     Guerras de Secesión.
     As últimas que citamos foron a Guerra de Corea e a Guerra de Arxelia, lémbrome ben de isto. Como pode ver, na nosa lista non houbo orde nin concerto. Case sempre nos deixamos levar por asociacions verbais. Porque os pobos loitan á forza, e logo os historiadores bautizan tranquilamente as guerras, como os botánicos as plantas.
     Pero aínda non paramos aquí. Das guerras pasamos ás batallas. El nombrábaas e eu replicaba como un eco infiel.
     Maratón, Termópilas, Salamina, Platea.
     Egospótamos, Queronea.
     Gránico, Isso, Gaugamela.
     Mylae.
     Tessino, Trebia, Trasimeno, Cannas.
     Zama.
     Etc., etc., etc.
     Guerras e batallas: que doado recitalas e que difícil imaxinar como o pasaron os que participaron nelas, cavilou o Belga.
     Para non mencionar outro tipo de salvaxadas, como a construcción das Pirámides.
     ¿Que era, pois, a historia ? Que lles preguntasen a tódalas súas víctimas.
     Asombrado por aquel resume da historia tan unilateral e incompleto, tratei de reaccionar, pero o Belga non mo permitiu.
     Porque seguiu falando para criticar a facilidade coa que a xente supon que o curso normal da historia vaina librar de toda clase de perturbacions. Pero o curso normal da historía era xustamente ese: guerras e batallas. ¿E quen podía ter o dereito de considerar a historia particularmente inxusta con el no caso de que fixese del unha nova víctima?
     ¿Non fora xa particularmente inxusta con todas e cada unha das súas víctimas -perdón- inxustas?
     Por iso, rematou o Belga, cando eu expresaba a miña esperanza de que o destino de New York City non fose coma o de Hiroshima..., cando expresaba iso non tiña en conta que a historia é xustamente Hiroshima.
     Novamente tratei de reaccionar. Agora con máis éxito -pero sen convencer. ¿Por que afirmaba el que a historia consistía só en guerras e batallas? ¿E as obras de arte? ¿E os adiantos científicos? Por exemplo.
     Entón foi cando o Belga parou para pedirme un lápiz e un anaco de papel. Eu empresteille a miña vella pluma estilográfica, e deille unha tarxeta de visita que el revirou de inmediato como para fuxir da tentación de ler o meu nome nela. E na tarxeta, aproveitando unha luz pública, escribiu estas fórmulas: Bo + Malo=/=Regular, a primeira; Bo + Malo = Malo, a segunda.
     ¿Significa que o negativo anula o positivo?, aventurei. Máis ou menos, admitiu o Belga, mais el precisou aínda: non sólo o negativo actual, senón tamén o pretérito e o futuro.
     E cando xa eu me dispoñía a reemprender o camiño, o Belga volveu parar, porque lle quedaba por escribir a fórmula do progreso: Malo --> Bo --> Moi Bo --> Perfecto.
     Pero mesmo se isto fose verdade, dixo, mesmo se estivésemos achegándonos, veloces ou lentos, cara a unha sociedade perfecta, a historia estaba xa lixada irremediablemente por inxustizas, catástrofes, massacres, xenocidios e, polo tanto, era negativa na súa totalidade. Porque ¿quen redimía aos escravos do pasado? Ou do presente, dixen mecánicamente. E tamén dixen, pasándome, en certo xeito, ao bando contrario, ou sexa, ao punto de vista do propio Belga: a face mala da historia non eran sólo as batallas, massacres e catástrofes, senón tamén labregos enmudecidos, obreiros constructores do que han disfrutar outros e tiranías, vixilancias ubicuas -ollos sempre apuntando contra os demais; orellas á escoita de toda palabra, mesmo de todo pensamento.
     Nos, por exemplo. Non tomaramos parte en ningunha guerra, certo, pero de fixo que non eramos como quereriamos ser, en parte porque a historia do mundo, ou a dos nosos respectivos países, o fixera imposible.
     Mais cando o Belga me replicou que o destino de Hiroshima fora moito peor, eu tiven que asentir. E cando agregou que a sorte das víctimas do culleus...
     ¿Culleus?, preguntei.
     Si: parecíalle que culleus era o nome
     En Roma, explicoume o Belga, aos parricidas metaínos nun saco cun galo, un can, un lagarto, un mono e mais unha pedra pesada e logo tirábanos ao mar para que afogasen todos xuntos -todos, agás a pedra.
     E como eu non pasara por tal castigo, eu era moito máis afortunado que as víctimas do culleus.
     E a pregunta que el me facía era a seguinte: ¿Por que a historia me librara de tal castigo, mentres que non librara a tantos outros?
     Hai tormentos moito peores, dixen. Pero, para empezar, eu nunca cometín parricidio.
     Pero esa era unha razón superficial, sostiña o Belga.
     ¿E se a historia toda fose falsa?, preguntoume o Belga de repente.
     Non aludía ás diferentes interpretacions da historia feitas polos historiadores, senón aos mesmos acontecementos históricos. Por exemplo: a batalla de Waterloo.
     Non podes pensar iso, repliqueille: porque un home que non cre na historia non tería tomado a molestia de ler tanto sobre ela.
     De todas maneiras, a única historia que realmente lle importaba, díxome o Belga, era a súa Verdadeira Historia . E non se refería exactamente á súa biografía.
     A miña biografía é falsa, pero a miña Verdadeira Historia non, concluíu.
     Naturalmente, a min todo aquilo soábame a chino. E non o digo, xa me entenderá, polo seu inglés, que era, penso, non moito, mas si bastante mellor que o meu.

     De castigos. Falamos tamén de castigos -ou seguimos falando deles.
     Preguntoume o Belga se algunha vez eu fora castigado.
     Non como as víctimas do culleus, naturalmente, agregou.
     Algunha vez, dixen. Coma tódolos pequenos, máis ou menos.
     Pero de ordinario ¿sabía por que me castigaban?
     Eu dixen que si.
     Porque un castigo sen que un saiba por que o castigan é máis duro, ¿non é?
     ¿Por que aquel interrogatorio?, protestei.
     ¿Non sería máis duro?
     Sobre todo, dixen, francamente censurable. Porque ¿que lección pode sacar un rapaz dun castigo se non sabe por que o castigan?
     Si, pero ¿tódolos castigos son educativos?
     Eu encollín os ombros. O asunto dos castigos non me importaba nada.
     Pero o Belga insistiu:
     ¿Que diría eu do culleus, por exemplo? ¿Que lección puideron sacar de tal castigo as súas víctimas?
     Quizais o culleus estaba destinado á educación, non das súas víctimas, senón dos demais, aventurei.
     Por fin, deixou o Belga o asunto dos castigos; pero para advertirme que eu cometera un grave erro: mencionar os adiantos científicos como exemplo da faceta boa da historia .
     Quizais sexan o lado peor, afirmou.
     O progreso da ciencia, argumentou, non tiña porqué promover necesariamente o progreso do home. Isto poucos o comprendían.
     Non sería raro que nun futuro non lonxano a conducta do home se puidese controlar desde fóra, como os movementos dun monicreque. Ou que se producisen verdadeiros superhomes -homes tan por enriba dos nosos niveis, que nos considerarán como ananos despreciables, a pesar de termos sido os seus creadores... E mesmo as máquinas podarán no futuro. ..
     Eu pareino.
     Xa abonda, díxenlle.
     Encontrara máis ben divertida a súa -ou a nosa- enumeración de guerras e batallas; mais sentíame incapaz de aturar aquela especie de ladaíña sobre os perigos da ciencia.
     Namais quería dicir que non hai que ser demasiado optimista polo que toca á ciencia, dixo.
     Tampouco sarcástico, agregou de repente, non sei porqué.
     Sarcástico é o que ri despectivamente de todo, ¿non?, preguntou, pero a cuestión é: ¿por canto tempo se pode manter como actitude predominante na vida unha actitude sarcástica?
     El coñecera a un rapaz alemán...
     Hai un personaxe de Dostojewsky, empecei, mais el interrompeume, como eu o interrompera a el, e case llo agradecín.
     Non lin nada de Dostojewsky, declarou. Hai moito que non leo unha novela.
     Logo, foi el o que me preguntou se eu lera un libro chamado The Ugly American.
     Non, contestei.
     Fixeches ben, comentou. Penso que non perdiches nada.

     Eu manifesteille a miña impresión, edificada sobre os comentarios que lle levaba oído, de que a súa actitude predominante era, non sarcástica, mais si extremadamente crítica.
     Desde logo, non me refería á mala idea que tiña de The Ugly American, senón a outros xuizos seus -sobre a natureza, a historia , a ciencia e así.
     Non falamos da natureza, paréceme, puntualizou el.
     Ben, repliquei, fixeches algunhas observacions despectivas sobre a lúa e os planetas.
     Preguntoume se me gustaba a min a natureza. Eu contestei que si.
     ¿Tiña visto insectos como a parraguesa, a manthis relixiosa?
     Agora emitín un si vacilante.
     ¿Gustáronche?
     Tódolos insectos son máis ben feos, opinei para saír do paso.
     Tódolos animais son feos, dictaminou el enerxicamente.
     ¿Quen podía sentir simpatía por unha langosta ou por un pulpo ou por unha ostra?
     E se o aspecto da maioría dos animais era antipático, os seus instintos e hábitos aínda eran peores.
     Tanto que se louvaba a sabiduría dos animais, pero ¿que era o que facían, á parte de devorárense os uns aos outros? Mesmo as máis raras bolboretas (nadas, despois de todo, de voraces eirugas) e os máis rechamantes paxaros tropicais.
     E non había que exceptuar os animais domésticos.
     Os gatos, por exemplo.
     Si: eran silenciosos, case pasaban desapercibidos, mais non valían para nada.
     Eu apuntei que tiñan fama de egoístas.
     Pero el reprocháballes xustamente o contrario do que lles reprochaba aos demais animais: atacábaos por seren tan monótonos, tan aburridos, tan pasivos.
     Non comprendo como hai tantas mulleres que recorren aos gatos como compaña, dixo.
     Eu non tiña o menor interese en defender os gatos; pero ¿e as vacas? ¿Non eran merecentes da nosa gratitude?
     O Belga permaneceu impasible ante a miña mención destes mamíferos, como se para el as vacas fosen aínda menos importantes que os gatos. O seu silencio semelloume demasiado inxusto para eu pásalo por alto.
     Sen dúbida podes prescindir dos gatos, pero a duras penas poderías prescindir das vacas, díxenlle.
     Nunca tiven unha.
     Seguro. Pero supoño que de cando en cando comerás algo de carne vacuna.
     De repente veume a sospoita de que quizais non comese carne, nin tan sequera na forma dos máis comúns hamburgers, por resultarlle demasiado cara.
     Pero, en todo caso, un vaso diario de leite beberíao. Porque algo tiña que tomar, e ¿que alimento se axeitaba mellor a unha economía pobre que unha certa cantidade diaria de leite?
     ¿Ou sería vexetariano? Tendo eu, como tiña, unha forte educación antivexetariana, descoñecía por completo o mundo do vexetarianismo. Sabía vagamente que algúns vexetarianos eran máis rigurosos que outros, pero non tiña unha idea clara da compatibilidade do leite coas distintas dietas vexetarianas.
     De todas maneiras, xa que el rexeitaba tan contundentemente os animais, ¿transixiría, polo menos, co reino vexetal?
     Xa vexo que non che gustan os animais, pero ¿que me dis dos vexetais?, pregunteille.
     E pareceume que o Belga debuxaba un sorriso de superioridade.
     (Por outra parte, despois puiden decatarme de que non era vexetariano en absoluto).

     Aínda que me puxera un plano de Manhattan diante dos ollos, sería eu incapaz de reproducir o camiño que seguimos. O meu coñecemento de New York City aínda era, como xa sabe, moi deficiente. Non é a miña vida o que quero contar, pero debo dicir que pasara fóra de New York a maior parte da miña estancia en Norteamérica. Ademais era a primeira vez que volvía de Greenwich Village a pé en vez de en autobús.
     Sentía confusamente que logo iamos desembocar en Broadway, e sabía con toda certeza que fóramos dando numerosos rodeos. Figurábaseme que o Belga estaría moito máis familiarizado ca min con todas aquelas rúas -entre outras razons, pola seguridade coa que me dera aquel consello na suposta parada.
     O caso é que eu, sen lle dicir nada, cargara sobre el a tarefa de guiar os nosos pasos. Pero podía ser que el tivese feito outro tanto comigo; a consecuencia sería entón que camiñabamos sen rumbo.
     A noite era insólitamente primaveral.
     Pensei: Aquí estamos, no miolo da meirande metrópolis do mundo, parolando de manthis, langostas, pulpos, ostras, gatos e vacas e vexetais. E comentei:
     Non me lembro de ter falado nunca tan seguido de toda caste de animáis.
     Hai demasiados. Demasiadas especies, demasiados animais en cada especie, replicou o Belga.
     Eu dixen :
     De tódolos xeitos, non creo que te poidan molestar aquí, nesta selva urbana.
     Sen facer caso destas palabras, o Belga preguntoume:
     ¿Pensas que cada especie e cada animal tañen unha Razón de Ser?
     Supoño que si.
     Todo ten unha Razón de Ser, ¿non é verdade?
     Eu encollín os ombros.
     ¿Non é verdade?, repetiu.
     Supoño que si, dixen, de novo por dicir algo.
     lso quere dicir que o que non ten Razón de Ser non é. E isto vale para todo. Mesmo para New York City.
     Agora eu quedoi calado.
     Pero pode ocorrer, agregou el, que che pareza que existe o que non existe.
     En vista de todas aquelas voltas que estaba dando arredor de non sei que, pregunteille:
     ¿Fuches recentemente a algunha outra conferencia, á parte da de A. J. Toynbee?
     Contoume que sólo fora a outra máis, dada por un xoven representante do F.L.N. arxelino; pero, realmente, máis que dunha conferencia, tratárase dun meeting político en prol da independencia de Arxelia.
     ¿Fuches tamén cunha rapaza?
     Si, claro.
     Era improbable que asistise a ningunha conferencia non sendo influenciado por algunha rapaza, confesou.

     Direiche cal é a Inxustiza Básica, anuncioume de súpeto o Belga.
     A inmensa maioría das persoas non naceron de acordo cos seus gustos e desexos. ¿Por que tantos naceron burros querendo ser listos, ou feos querendo ser guapos, ou sen sex appeal querendo telo? Sinxelamente, porque non puideron escoller. En cambio outros, sen merecemento ningún pola súa parte, naceron con tódalas cualidades que lles interesan.
     Pero aínda hai máis, seguiu o Belga. ¿Por que uns seres vivos naceron pulpos, outros langostas ou ostras, outros homes? Porque ningún deles puido escoller especie tampouco. ¿Ti pensas que se a unha langosta, ou a un pulpo, ou a unha ostra, lles desen a escoller escollerían ser langosta ou pulpo ou ostra?
     Eu calei unha vez máis e el lanzoume esta nova pregunta:
     ¿Ti cres na reencarnación?
     Non, contestei.
     Eu tampouco. Polo tanto, existe unha Inxustiza Básica, concluíu o Belga.
     Houbo outra pausa, novamente interrumpida polo Belga:
     ¿Prefires que che fale de rapazas?
     Prefiro.
     Mais polo momento, falou del mesmo. Dixo que aquela noite camiñaba sen ningún propósito definido de buscar compaña, pero ao albiscarme a min dando voltas arredor da parada (ben el non mencionou expresamente a parada de autobús) decidira achegarse a min e falarme.
     Celebro estar contigo, agregou. Pero debes saber que esta noite non teño intención de deitarme. Naturalmente, podes deixarme cando queiras.
     Realmente, eu non tiña sono. Por outra parte, tampouco me costaba traballo aprazar o regreso ao meu hotel. Así llo comuniquei ao Belga.
     E non é que tivese ningún motivo razoable de queixa contra o hotel. A habitación que eu ocupaba -número 403, lémbrome ben- proporcionábame todo o confort que eu puidese desexar, e aínda máis. Non obstante, o hotel, no seu conxunto, inspirábame certo sentimento de baleiro. Para empezar eu nunca atopaba a ningún hóspede, aínda que, sen dúbida, contaba cun grande número deles. Pero era coma se todos estivesen fondamente acochados nas súas habitacions.
     Estas, por outro lado, amosaban unha colección tal de pechaduras como para sospeitar que a principal preocupación do manager do hotel era a seguridade persoal da súa clientela. Máis que un hotel semellaba un enorme conxunto de celas herméticamente pechadas.
     O Belga preguntoume polo seu nome .
     Greystone, Broadway at 91st. Street, recitei. Non demasiado distante de Harlem.
     Eu parei na Y.M.C.A. a noite pasada, informoume o Belga.
     Non fixeramos ningunha outra parada desde que o Belga escribira as fórmulas na tarxeta.
     ¿Sabes de algún sitio onde poidamos tomar algo?, preguntei.
     Non por aquí.
     Tanto mellor.
     A verdade é que non me sobraba o diñeiro, nin me quedaban realmente ganas de beber máis nada.
     Conteille ao Belga algo da miña tarde por Greenwich Village. Despois pregunteille:
     ¿Frecuentas ti o Village?
     Regular. Quero mellor coñecer un sitio novo cada día.
     New York era a cidade ideal para tal programa, observei. Podía un vivir en New York anos e anos, e sempre lle quedarían sitios novos e insospeitados por coñecer.
     Por outra parte, a vestimenta do Belga, tan europeamente gris -ou branca-, non acabaría de encaixar, pensei, no informal barroquismo imperante no Village.
     Ademais, o Belga afirmou que tamén lle gustaba coñecer sitios novos fóra de New York City.
     É moi doado, dixo. Se hai un autobús a punto, cóllelo; se ves un tren que agarda, méteste nel.
     Por exemplo, hai algún tempo fun ata a Port Authority Bus Terminal con idea de facer unha viaxe de dous días como máximo. E resulta que estiven fóra non sei canto tempo.
     ¿Cambiaches de plan?, pregunteille.
     Si. Ou, mellor dito, unha rapaza que estaba nunha das colas para sacar billete fíxome cámbialo. É unha historia francamente transcendental. ¿Queres que cha conte?
     Eu animeino cunha rápida resposta afirmativa.
     Supoñía que el estaba xa canso, coma min, de tanta conversa impersoal e baleira--entón parecíame baleira; decateime moito despois do meu erro. Os dous necesitabamos, afirmei, tratar de asuntos máis concretos, de feitos, en especial de feitos relacionados con nós. De xeito que non nos viría nada mal aquela historia francamente transcendental -repetín non sen certa ironía- iniciada nunha cola da Port Authority Bus Terminal.