INFORMACIÓN COMPLEMENTARIA

 

Este é  é un dos relatos do libro Cousas. O conxunto de Cousas está formado por un total de corenta e cinco textos, todos eles acompañados dun deseño intimamente relacionado co tema do texto.

 

            A obra, publicada inicialmente en xornais e revistas, foi recollida logo en dous volumes nos anos 1926 e 1929. Tal vez sexa unha das obras máis orixinais da literatura galega, mesmo pola dificultade para a adscribir a un xénero literario concreto, xa que nela aparecen elementos narrativos e líricos. Nalgúns casos semella que estamos perante contos e noutros ante poemas en prosa. O propio Vicente Risco, ao se publicar a obra, escribiu:

 

Mesmamente, cómpre telo por criador dun xénero literario: os contiños curtos, verdadeiras novelas nunha páxina, dun humorismo tan fondo, dunha intensidade tráxica tan punxente, dunha poesía tan extraordinaria, que para atoparmos algo que se lle asemelle, temos que ir á literatura rusa (Gorki, Andreieff) ou á literatura irlandesa (Synge, Lord Dunsany).

 

            Destaca aquí Risco unha característica fundamental desta obra e do estilo do autor: a síntese. Igual que nos seus debuxos, nos que Castelao busca con trazo firme  mais simple resaltar os rasgos fundamentais, en Cousas tamén encontramos textos moi pulidos, concentrados, nos que se seleccionan só os elementos esenciais: os máis grotescos cando constrúe un relato caricaturesco e satírico (o pequeno burgués alcohólico Romualdo); os de maior ternura cando o texto ten unha finalidade lírica: “Chámanlle a Marquesiña”  ou “A vella non para de gabar a súa felicidade” . Ao servicio deste afán de síntese está tamén a construción oracional: frases breves, moi equilibradas e en perfecta harmonía, claridade conceptual e riqueza léxica a partir dunha lingua popular que o autor pole e mima sen chegar nunca á artificiosidade.

 

            A pesar desa mestura de humorismo, narración, sátira e lírica Cousas está concibido cunha clara intención realista. Así, encontrámonos cos problemas que as novas artes de pesca, introducidas en Galicia pola burguesía catalana, provocan no noso mundo mariñeiro: ruína, necesidade de esmola, alcoholismo. Observamos tamén o gravísimo tema da emigración: os fracasados que só traen consigo a enfermidade e a morte, como “O pai de Migueliño”. Mais tamén cando o emigrante triunfa, as consecuencias son nefastas: a desintegración do mundo de que se parte. A problemática da muller tamén aparece no libro. Desde a muller fidalga que só ten como función social reproducir a súa clase e que, frustrada a súa maternidade é un ser inútil “Vou contarvos un conto triste”,  ata a muller popular que, solteira e cunha filla, nos deixa ver que o matrimonio non é necesario para a felicidade (“A vella non para”).

 

            En xeral, Castelao móstrase crítico cun progreso que vén provocado pola acumulación de capital e que, lonxe de traer a felicidade, pode provocar a inxustiza, a infelicidade e mesmo situacións irracionais ás persoas que se obsesionan coa consecución de diñeiro (“O vello Saramaguiño”, “O fillo de Rosendo”).