Autoridades, miñas donas, meus señores:

A Asociación de Escritores en Lingua Galega quere facer entrega hoxe ao Museo do Pobo galego, da distinción de Bo e Xeneroso. Neste verso do noso himno está acrisolado o ser dos fundadores de noso, que di dos que aman ao noso pobo, ao que de máis verdadeiro nos constitúe.

Entregámoslla porque é depositario dos valores fundacionais da nosa dignidade nacional, coa súa insubornable galeguidade, coa súa presenza sempre activa no proceso de normalización da nosa cultura e de reconstrucción da nosa conciencia nacional.

Entregámoslla porque o seu traballo se basea no labor colectivo e interdisciplinar asentado na conciencia de noso como pobo, porque somos inmorrente memoria.

Quixemos premiar ao museo do pobo galego, como institución e tamén aos diversos padroados e aos homes e mulleres que como traballadores ou socios fixeron posíbel esta fértil realidade, do que só era un soño .

Quixemos ademais reivindicar no Museo do Pobo Galego un proxecto colectivo exemplar, os seus contidos que son o que de máis fermoso e eterno ten a nosa patria, o que de máis fermoso construíron, amantiñas, as mans do noso pobo.

Queremos celebrar os froitos dun proxecto en man común, herdeiro daqueloutros proxectos que no pasado puxeron os alicerces desta casa comunal da nosa cultura e que un mal vento crebou nel as gaias máis frondosas.

Mais as palabras herdadas, sempre en galego, sempre na Galiza puxeron a estrela de Rosalía no horizonte e fixeron transparente o camiño dun grupo de bos e xenerosos, e atravesaron ceos de chumbo. Eles e moitos de noso lembramos hoxe nas persoas de don Xaquín Lourenzo e don Antonio Fraguas.

Camiñaron levando o fardel dos nosos avós e dos avós dos nosos avós os que deixaron en nós o mandato de recontruír o fogar desfeito que nos dixera doridamente esperanzado Castelao no seu álbum Nós, sobre radiantes fragmentos cheos de luz ferida, naquela noite de longura infinita.

Mais latexaba nela un ventiño do mar, que era canción popular, e este grupo de homes e mulleres, nela cinguiron a palabra e fixérona cotovía. E o humus fértil da terra alimentou a palabra e este proxecto que celebramos hoxe, e as ponlas da árbore con seiva nova volveron a florir, e a chuvia tremeu os seus espellos na mañá dos eidos natais.

No que significa este Museo, sentímonos hoxe reflectidos todos: un museo da cultura de noso, a que construíron mans labregas, mariñeiras, artesáns dos máis diversos oficios : cesteiros, tecedeiras, oleiros, zoqueiros, panadeiras, albardeiros, ferradores, leiteiras, pedreiros, ceifeiras, canteiros, cabaqueiros.

Os oficios e os seus materiais que podemos ollar nas salas do museo son a vida solermiña, son portadores da nosa memoria e están a transmitir unha e outra vez as nosas coordenadas existenciais, os referentes da nosa identidade.

O non dito, o non nomeado aínda, xace nos oficios labourando unha xeración tras outra e aquí, hoxe, abre as fontes dunha profunda conciencia. Lémbrannos que os galegos amamos a terra, a que latexa nos ciclos estacionais, que coa cor da fariña miña tinta o noso, o solpor dos ceos outonais.

Dúas son as almas dunha soa Galiza recollidas no logotipo do museo do pobo galego simbolizadas na roda do carro e na dorna. Estes símbolos son como seres que en traballos milenarios gardáronnos e no arredor deles sostiveron a nosa fala contra do silencio.

Nas rodaduras do carro lemos a hora máis antiga, pois a roda do carro fire o rostro da terra e entón xermola o tempo máis novo e faise outro tempo e faise outra a luz, cando a terra é húmido claustro sementado polas nosas palabras, pola nosa fala. Na eternidade da pedra efémera no seu abalar esculpimos o presente. Á sombra do leme da dorna trazamos na area o rostro do perecedoiro que a branca escuma leva. As barcas de ribeira abren vieiros de poeirenta prata no espello do solpor e coa súa voz ou brisa que lenemente cala na mañá de claridade aínda adormecida.

Na dorna convocamos ao grande río que se alimenta das augas tintadas minerais do Sil e o Miño vagaroso e dos mil ríos cunqueiráns que como veas alimentan o noso ser.

E no Museo do Pobo Galego, a dorna vén a nós atravesando a historia, e coa mirada máis nova ollamos o máis antigo entardecer que aquí avivece e regresamos a nós para beber no manancial da nosa identidade.

Os galegos somos un pobo que humanizou a natureza e ao humanizar a terra, en palabras de don Ramón Otero Pedraio “o noso chan esta cuberto dun humus human que non deixa aflorar un so anaco de rocha estrano a nos” e engade “ cada pobo debe escoitar escuramente nos infinitos orelas da alma colectiva, claramente determinada nas palabras dos poetas creadores, isa promesa deitada polo señor. Unha voz moitas veces oscurecida aldraxada no nome de falseiros cosmopolitismos.”

As súas palabras poñen ao escritor como figura central capaz de ler e interpretar o ser colectivo do seu pobo, e lévanme ao poeta neohelénico Palamás que alimentou coa cultura popular ao pobo grego recén nado como nación e necesitado dunha nova luz, necesitado de dar entrada a séculos de cultura popular e de reinterpretar os ríxidos canons da súa mitoloxía clásica, así os escritores e poetas galegos, sempre a dar a voz na escrita á nosa cultura popular, e así facela cultura viva: a que fai xermolar a luz que somos, a que fai as necesarias relecturas das nosas fontes para seguir a chantar os alicerces dun edificio sempre novo sobre as pedras basilares da nosa cultura popular.

O poeta Antón Avilés de Taramancos fálanos da verdadeira arte popular de facer un zoco para o delicado pé do mariñeiro, frente á arte unidimensional. Escoitamos de novo a cantar na chaira luguesa o carro, no poema de Manuel María, ou en Uxío Novoneira onde a cultura popular asolaga a cerna dos seus poemas e olla no seu interior, volve os ollos cara á vida do noso país cun novo ollar.

Por todos eles recoñecémonos na nosa cultura popular, cando non nos era permitido coñecérmonos na nosa historia. Non sempre nos deixaron escreber a nosa historia, mais o noso pobo, no día a día insculpiu na pel da terra, no seu rostro milenario, a nosa biografía colectiva.

Nas salas deste museo está a nosa biografía colectiva, nelas escoitamos ao silencio das xentes de noso que soñaron vida e deron nacemento, e imos onde foi a súa vida e sóñannos eles en secreto e nós soñamos cos menceres que como doce dardo crava en nós a luz e nos acariña.

Nas salas deste museo mostrámonos na hora máis antiga, reivindicámonos, amamos a nosa patria, a que nos dá da súa man os froitos e as amoras, a que na grave penedía insculpe a hora máis lonxincua.

Neste lugar, Tres son as escaleiras de Domingo de Andrade que cicais son metáfora do noso humano devir, onde sempre hai unha escaleira que nos leva a unha porta que se abre. O Museo do Pobo galego abríunola e por ela entramos a fundar esta Asociación de Escritores en Lingua Galega e este foi o noso local social ao longo de vintecinco anos. O Museo do Pobo Galego acolleunos e acóllenos ano tras ano nas nosas asambleas porque segue a ser a casa comunal onde escoitamos a chuva que manseniña modela a pedra e a árbore e no claustro é cántico sagrado.

Xove poeta, hai trinta anos, cando outonal o lameiro no sulco se desangra, escoitaba eu na rúa da Paz de Ourense a don Ramón Otero Pedraio, a falar da Galiza como a nosa terra prometida. As súas palabras de mestre entraron en min para sempre, como a semente que na terra dorme cando o bosco soña. Din así “ Soio se pode chegar a ser universal, é decir, triunfador do tempo facéndose donos da terra da redención, pra que nela poda nacer a palabra da verdade. Cando Galiza sexa dona do seu espírito será escoitada e outra volta será o fogar onde acudan os camiños infindos da terra e do mar.” No fogar que é o Museo do Pobo Galego celebramos hoxe os camiños que nos levan ao futuro da Galiza.