Dignísimas autoridades, veciños de Teis,
querida gran familia, amigos e amigas:

Primeiro de cousa algunha, debo dicir que a data de hoxe é para min, sobre de todo, unha xornada de continuadas gratitudes, de fondos recoñecementos. Non pode ser doutra maneira. Antes, deixei patente o meu agradecemento aos compañeiros e compañeiras da Asociación de Escritores en Lingua Galega (AELG), aí afora, xunto da pedra gravada con palabras miñas e de par da árbore acabada de plantar, un álamo ou amieiro que na antiquísima lingua da Euskal Herría dá nome á miña liñaxe materna, os Zunzunegui, que quer dicir bosque de álamos e tamén amieiral. Despois, na soleira mesma deste Centro esplendidamente rehabilitado, xusto onde a placa que leva o meu nome, rendinlle as máis sinceras grazas, en palabras breves e verdadeiras, ao Concello da Cidade de Vigo, que está representado nesta ocasión polo seu concelleiro de Cultura, ao tempo que tamén me manifestaba gratamente obrigado para coa puxante e emprendedora Asociación Veciñal de Teis que nos ofrece hoxe a súa hospitalidade.

Agora as expresións de gratitude teñen que continuar neste acto cultural no que se me acaba de facer entrega oficial da Letra E, un emblema xa clásico do premio O escritor na súa terra, o máis prestixioso das Letras Galegas, por seren, precisamente, os escritores e as escritoras desta nosa nación quen o outorgan. Un honor, sen dúbida, polo que lle manifesto o meu agradecemento ao presidente da Asociación de Escritores en Lingua Galega, o dramaturgo Euloxio R. Ruibal, polas súas estimadas palabras e polo galardón que se me concede. Pero é que, ademais, a miña gratitude para coa Asociación de Escritores aínda se fai meirande por canto, a proposta súa, se me publica en A Nosa Terra, nunha edición realmente admirábel, Cantos de ausencia, unha colectánea de elexías recollidas dende 1959 a 2002, que cómpre estudar dende o seu carácter anovador en canda seu contexto histórico.

Así mesmo, ao presidente da Real Academia Galega, o fecundo historiador Xosé Ramón Barreiro Fernández, pola súa cordial participación nestes actos; ao eficaz secretario xeral da AELG, o poeta Carlos Negro; e, como non, ao meu rexo e magnánimo panexirista o escritor e poeta Xosé María Álvarez Cáccamo, que trazou unha eloxiosa visión da miña vida entregada ao servizo da cultura desta terra e da persoal creación literaria, deténdose fundamentalmente nunha intelixente referencia á miña obra poética. Tamén a Coral do Centro Social de Teis que poñerá brillante remate a estes actos. Por fin, non hei rematar este capítulo de gratitudes, sen darvos as grazas a todos e a todas que estades presentes por virdes facer este acto da entrega do premio da Asociación de Escritores en Lingua Galega aínda máis relevante e máis entrañábel coa vosa asistencia e co apoio da vosa amizade. Un premio e unha homenaxe que eu decidín dedicarlle á memoria da miña nai, porque ela foi, en realidade, quen me uniu a Teis e a Vigo, xa dende a doce caricia protectora da súa placenta.

Esa lembranza materna, sen dúbida, fíxose presente no meu pensamento cando a directiva da Asociación de Escritores en Lingua Galega me preguntou onde preferiría que se celebrasen os actos da entrega do premio. Nese intre, produciuse en min un feito psicolóxico que me resultou enormemente curioso: de súpeto, véuseme o vello recordo da miña nai, perdida na adolescencia, e do meu lugar de nacemento. Así é que levado da súa lembranza me deixei guiar dese impulso repentino e dixen que me gustaría que fose en Vigo, aquí en Teis.

Cavilando, despois, acerca desta decisión xurdida dun inicial e imprevisto empurrón sentimental, vin deseguida que tras dela había un claro fondo de racionalidade pola miña parte, orixinado nunha breve historia que tiña escoitado na casa varias veces cando neno. En poucas palabras foi a seguinte: Meus pais estaban a vivir en Madrid. Alí o meu pai xa tiña aberta unha xestoría xurídico-administrativa e os seus proxectos eran os de ficar alá. Sen embargo, cando apenas lle faltaban á miña nai uns dous meses para o remate do seu primeiro embarazo, deu en non parar por facer para que se viñeran por riba de todo, porque quería que eu nacera en Galicia, en Vigo. E, ademais, no seu ánimo contaba moito que en Salceda de Caselas, onde o meu avó, o doutor Zunzunegui, estivera destinado como médico ata o seu falecemento, alternaban temporadas con Vigo a súa nai e irmás e irmáns, un deles xinecólogo. Ela quería estar próxima a súa compañía. Naturalmente, a miña nai acabou logrando o que quería.

No comezo do verán de 1935, arrendaron meus pais unha casa aquí, cando esta bisbarra non era este espazo súper urbanizado entre unha saturada malla de vías urbanas, senón un calmo remanso de beleza na ría e unha zona de atracción residencial con chalés da burguesía a estendérense dende a cidade. Teis contaba cun pequeno e activo núcleo poboacional fundamentalmente de campesiños, e tamén mariñeiros, obreiros e artesáns, dunha grande dinamicidade e conciencia social de marcada influencia na emerxente urbe viguesa, e incluso con presenza histórica no agrarismo revolucionario. A vivenda estaba situada na rúa de Sanjurjo Badía, era de planta baixa e piso e nela a miña nai tróuxome ao mundo conforme eran os seus desexos. Abraia pensar como unha decisión así, aparentemente tan sinxela, pode determinar de xeito tan radical o curso da biografía dunha persoa.

Bautizáronme na igrexa de Santiago de Vigo e uns meses máis tarde marcháronse para Compostela, onde tiña unha pequena casa na rúa Travesa a familia do meu pai. En varias ocasións sentinlle falar a miña nai da súa intención de volvérense ao pouco tempo, para establecerse o meu pai en Vigo, como procurador dos tribunais en colaboración co avogado Vidal Pazos. E estou certo de que, coa súa tenra teimosía, teríao conseguido de non ocorrer, como ocorreu, no verán seguinte, aquel horror de sangue, morte, loito e exilio que chegou co levantamento fascista de 1936 e coa sanguenta represión subseguinte, que os deixaría illados xa en Compostela, mentres que o resto da familia paterna iría despois a se refuxiar na vila. Así foron as cousas.

Aquel vivo desexo da miña nai por se viren para Galicia e de que eu nacera nesta terra, así como a inclinación polas letras que sentira o meu pai na xuventude, posiblemente que tiveran moito que ver coa forte conciencia de Galicia que se espertou en min, xa andada a mocidade, e coa miña crónica vocación literaria e xornalística, con esa entrega de tantos anos á busca e expresión transcendente da creación pola palabra.

A vivencia da terra nosa, a conciencia nacional, as tradicións e cultura de nós, sentidas en galego, leváronme intensamente a devecer por ser libre, aínda cando a liberdade non era máis que unha remota esperanza. O amor por Galicia, á nosa patria atlántica privilexiada pola natureza e rica --tan afeada e empobrecida por condicións históricas adversas-- debe levarnos a lograr que se modernice dende si mesma, a que se constrúa e desenvolva material e espiritualmente nun crecente progreso, pero un progreso non destrutivo da nosa identidade nin do noso hábitat. Sentirmos orgullo de nós como un pobo relevante, crermos en nós, e presumirmos, con toda razón, do prestixio a que chegou a nosa lingua galega, unha das máis fermosas dos países integrados en Europa. Pois como nos deixou dito Castelao “Non esquezamos que se aínda somos galegos é por obra e graza do idioma”. Tal vez por iso o teñan combatido tanto.

E xa que falei de progreso, de beleza e de benquerenza por este noso país, gustaríame facer un breve inciso, antes de rematar, para traer á memoria a unha personalidade que tamén era de aquí, refírome ao arquitecto Manuel Gómez Román, que desempeñou o cargo de Secretario do Partido Galeguista dende a III Asemblea de Vigo, en xaneiro de 1934. Cítoo, ademais, polo feito de que el pertenceu igualmente como membro numerario á nosa Real Academia Galega, onde ingresara o 30 de decembro de 1951, cun discurso en galego que non puido ler por prohibirllo a policía da ditadura. Estes días se lle está a dedicar, precisamente, unha magnifica exposición na Casa das Artes. A súa man de debuxante describiu en centos de bosquexos unha fermosa Galicia arquitectónica --rural e urbana-- que non puido facerse realidade. Como tantos proxectos que tivemos de gardar nos caixóns da nosa historia.

E poño punto final a estas palabras de gratitude remarcando no meu corazón a profunda vivencia de ser galego, porque dignísimas autoridades, veciños de Teis, querida gran familia, amigos e amigas, iso foi o que a miña nai quería que sentise e esa é tamén a razón dos versos gravados na pedra que se ergue na entrada.

	Grazas lle dou á miña nai lembrada por vir nacerme ao abeiro desta terra, deste fermoso mar e desta fala