A lenda da Cova de Xacintón, Cerqueda, Malpica de Bergantiños, por Alberto Ordóñez.

 

O bo das lendas e das historias que se van contando polo que chaman tradición oral, é dicir, as historias que contan os avós e que ao non haber nin documentos escritos nin autores coñecidos, cada un conta como lle parece, poñéndolle detalles, mantendo dentro unhas historias pequenas, inventando (adornos). O caso é que, como ninguén pode protestar nin queixarse de que a historia non foi así, porque para eso son lendas, cada un cóntaas como lle parece. Eu, di Alberto, conto a historia de Xacintón. Debín de oíla como sete, oito versións diferentes. Vou contar a que me parece a máis tradicional pero despois tamén irei conta-las outras. 

O conto é que Xacintón era un home mui grande, mui grande e mui forte, mui forte. A xente, daquela, non tiña palabras para definilo doutra forma, só, ghrande e forte. Disque daquela, cando el viviu, nin sequera se invertara a palabra xigante pero Xacintón sin sabelo, érao, un xigante, un xigante da ribeira. Disque vivía como calquera outra persoa, era un home coma outro pero era tan forte que, a veces, sin el querelo, non se daba conta e non controlaba a súa forza. O seu corpo esaxerado e a súa corpulencia estrema e a súa forza descontrolada, facíanlle quedar sen (delicadeza) ningunha. Era imposible que fose delicado nin curioso. Pouco a pouco, foise desmoralizando porque vía que non era como o mundo, que sempre andaba rompendo cousas: Que tentaba arrimar unha porta e acabábaa esnaquizándoa en mil anacos. Que tentaba carga-la herba no carro e acababa rebentando os bois. Que tentaba (incomprensíbel) unha vaca e acabábaa desghraziando. E tamén os viciños se foron fartando e colléronlle xenreira. Esnaquizaba canto topaba por diante. Non había nin comida nin bebida que lle chegase. Sopraba e arrincaba os tellados. Converteuse nun elemento insoportable. O Xacintón ou a xente, decía el. 

E Xacintón, que era algo ghrande pero non era malo, decidiu marchar. Marchar onde non lle estorbase ninguién pero, a onde? O destino estaba claro, onde non houbese xente. E foi a unha zona do monte preto do mar, na costa entre Cerqueda e Cambre. Non (había) xente, non había a quen molestar, non había quen se molestase. Disque o primeiro que fixo foi construír unha casa, un sitio no que dormir tranquilo. Andou buscando pedras para a construción pero todas lle parecían pequenas, daquela, acordou ir ao fondo do mar. Andou e andou e andou mar afora porque a agua non o cubría. En mar aberto atopou, (aló) lonxe, tres pedras longas e chans. Tres laxes. Colleunas debaixo dun brazo, levounas para a terra e fixo a súa casa. Aínda hoxe se mantén o que a lenda di que era a súa casa, realmente é unha cova, unha especie de furna da que sobresae a laxe, a máis grande, a do teito. O teito que colocou Xacintón para protexerse da auga. Aínda hoxe se pode ir á casa de Xacintón pero cómpre reparar ben porque o tempo foi (incomprensíbel) entre arumes, piñeiros e silvas.

De Xacintón non se soubo máis nada, era mortal, así que debeu morrer. O único que acorda a xente é que oíra que lle dixeran que era un home forte, mui forte que vivía nunha cova afastada. Algúns aínda o usaron para poñer medo. Aínda me acordo, cando de neno se me portaba mal ou facía unha trasnada ou traía malas notas, sempre había dúas ameazas: Ti vas saír facer unha marea para que saibas o que é bo ou (Héimoste) deixar na casa de Xacintón.

É que o que hoxe é un paraíso, un dos maiores paraísos do mundo, a costa de Cerqueda, hai uns anos non, non o era, senón que era, permítame decilo, case o cu do mundo, o sitio (a) onde ninguén quería ir: corredoiras, lameiras e toxeiras. Hoxe, só quedan as toxeiras, cada vez máis grandes. 

O caso é que hai moitas versións do conto. A memoria cada vez é máis fráxil e o tempo vai esvaecendo o que era nítido: o recordo, outras historias e mesmo as películas de cine. A lenda agora xa se mestura coa de Shrec, aquel xigante verde e protagonista de dúas películas de animación. Mesmo hai quen di que aquel Xacintón non existiu e que en tódalas culturas hai un xigante non socializado. Mesmo hai que di que Xacintón non era un xigante incomprendido, hai quen di que era un xigante malvado e que, entre os veciños, conseguiron botalo fóra e recluílo aló, lonxe, donde só lle podía estorba ao vento. Ou mesmo chegou aos meus oídos outra versión máis grande, diferente, que Xacintón vivira no tempo da Guerra Civil, que era republicano, un roxo forte ao que ninguién osou atacar, por medo, pero o réximen disque o obrighara a marchar a onde non había xente. El marchou para a ribeira de Cerqueda. Igual debía decir que quen mo contou tamén dicía que era algo roxo e que tamén tivo que agocharse.