Xan de Vilar: Eu son O Xan de Vilare. Conóceme por a Galicia toda, por parte da Galicia, a maior parte conóceme de pasar por onda min.
Lois Pérez: Onde naciches, e cando?
Xan de Vilar: E nacín en Vilare depois da, da posguerra, o ano 42 o 1, o 1 de San Xoán, o día 1 de San Xoán.
Lois Pérez: Cales son os primeiros recordos que tes, Xan?
Xan de Vilar: De que?
Lois Pérez: Da vida, do,o,o do teu lugar, do Caurel, de neno. Que, que lembras?
Xan de Vilar: A min (...) Eu con, co set’anos iba cunha persona maiore pola serra arriba, e igual faciamos, igual faciamos vinte e pico quilómatros; vintedous, vintetrés. Ir e vir co rebaño; subir pola serra arriba e despois coller serra, serra abaixo xa cara abaixo. I o rabaño vivía (...) Nesa serra había unha fonte mui grande entre un matorral de monte, o monte era mui alto, i había unha poza de, de auga mui buena, era unha, unha fonte grande, eh! Estaba rodeada de, de, de, de brezo, de uz, i alí (vivían) as, iban beber as cabras ao millor de, de quince ou vinte pueblos.
Lois Pérez: Á misma fonte?
Xan de Vilar: Iban buscar a agua alí pero estaban os lobos na fonte esperándoas, como sabían que iban bebere. Pero eu, eu co/ eu corría pouco, pouco menos, pouco menos corría que o lobo. Eh! E medo non lle tiña ningún, iba cunha persona maiore pero eu andaba derredor delas como o perro. Nunca me pudo tocar unha cabra, nunca, nunca, nunca, nunca. I a todos os do pueblo lle mataba as cabras e a min nunca me pudo matar unha. E tiña set’anos!
Lois Pérez: E que lle facías ao lobo?
Xan de Vilar: Levaba, levaba un bastonciño. O lobo xa sabe si lle tes medo ou non. Eu, como non lle tiña medo ningún! Pois, metíame á fonte, levaba un cai/ bastonciño pequeniño, e metíame á fon/ metíame á fonte hasta a misma fonte e, despois, pedras limpas. Pedras, Dios te criou! Pero, acercábame o másimo posible más, máis dun levou unha pedra. Aghuantaban alí escondidos arredor da fonte, un matorral de brezo, brezo blanco. Pedra, unha descarga de pedra, carallo, eu, eu, eu donde poñía o ollo, poñía a pedra. Si, ho! E os paxaros grandes como, como os gaios, que é o páxaro plantadore; o páxaro carpinteiro que é o piquelo, ten unha carne i o gaio tamén ten unha carne buena. Eh! Collía unha pedra, abaixo. E tirando as pedras así á mau, a plomo pa riba, non, non houbo nunca quen me ganara, i á billarda tampouco. Muito xogamos en (Villamore) onda a iglesia, pero á billarda eu pega/ pegáballe suaviño, no campo da Festa en Villamore, iba a, a billarda á porta da iglesia, e tería catorce anos ou por aí, non tiña máis.
Lois Pérez: De pequenos a que xogabades? Que lembras a que xogabades? Á billarda...
Xan de Vilar: Aos bolos i á billarda. E cando eramos algo máis pequenos xogábamos ao cuadro, faciamos unhas raias no suelo, unhas raias, no cuadro, cunhas pedriñas. Pero,o,o ahora vólvese empezar a xogar á billarda en algúns, nalgúns sitios.
Lois Pérez: Si, si. Oíche, e vivías cos teus pais alí en, en Vilar?
Xan de Vilar: Eramos, cuando, cando inda eu era, cando eu tiña dez anos, eramos nove. Había unha sobriña que naceu na casa, e estuvo alí hasta, hasta que tiña doce anos, foi pra Barcelona pa onde a mai. Eramos nove.
Lois Pérez: É moito prole, logo, (erades)?
Xan de Vilar: Había pastores pa o ghan/ pa as vacas i os bois, había pastores pas, pas, pas cabras. Siempre, practicamente iban dous porque había ovellas e cabras, e un tócaballe ir cas, cas ovellas nunha casa, ao millore, e na outra casa tocáballe cas cabras, a outra casa, siempre iban dous, siempre iban dous, i había muchísimos lobos, muchísimos, hasta seis. Naquela fecha había muchísimos lobos.
Lois Pérez: Pero non lle tiñas medo?
Xan de Vilar: Pasou por riba de min, deitado, e non me viu, non, non me viron. Un camiño, un camiño que era, estaba en pizarra, un camiño así, fondo, estaba en pizarra e eu estaba deitado no camiño na pizarra, i as cabras derredor de nós, de nós, un pouquiño más adiante, había un señor xa, xa velliño, subido nunha muralla pequeniña, había muitas murallas donde se sembraba centeno, e xuntabas a pedra i facías unha muralla, muitas, entonces saltaba (Incomprensíbel) a un tiempo por agharralas, xa me pusen en pé, i un pouquiño máis adiante trope/ tropezaron co outro na muralla, co velliño, Dios! Non lle puderon tocar, i o io que iba de diante tropezou co vello que estaba enriba da muralla, e tiroulle a (caiada) a girar nunha, había unha pizarra, taba/ sembrábase pan, xa estaba segado porque era en agosto, e había unha pizarra onde (Incomprensíbel) o pan, había unha piza/ unha pizarra, pena, i ao girar resbalou na pizarra e deixou as uñas, as uñas marcadas, e caíu, caíu no suelo, levou un hostiazo! Dios! E despois a pedra limpa nel. Pasaron outra vez por debaixo de min por, por onde viñeran. Pero tocarlle, a min, nada. E nunca, o único que non me mataron un bicho, foi a min, fun eu. Eu pouco menos corría co lobo.
Lois Pérez: Oíche, e contaba esas cousas con/ contábanse despois, non? cando á noite ou nas reuniós da familia?
Xan de Vilar: Si, si, si, pero aquí iban, aquí iban pra (Incomprensíbel) unha ovella mu/ grande, mu/ grande, mui grande, eiquí te agarro aquí te pillo, xa non puderon, non puderon tocarlle. Po outro día foron dúas, dúas señoras, tuveron que ir dúas dunha casa, unha iba polo rebaño das ovellas, i a outra iba polo rebaño das cabras.
Lois Pérez: Si.
Xan de Vilar: Polas cabras, cada dez cabras tiñas que ir un día; as ovellas eran cinco, cada cinco días, cada día iban dunha casa; entonces po outro día aquela ovella que lle iban pro botarlle a boca, nunca vin unha ovella tan grande, fora d’eiquí da ribeira, equí abaixo, po outro día foron dúas irmás, unha a(í)nda vive, vai fa/ vai facer cen anos, vive arriba de Lérida, po outro día foron dúas irmás, e matáronlla, o quince que era o día que se mataban os cabritos i aos cordeiros e cabras, a ovella matábase entre todo pa a festa pa o dezaseis, matábanse o quince, aquel día tu/ tuveron matanza doble.
Lois Pérez: Co lobo tamén?
Xan de Vilar: Claro, ma/ matoulle o lobo a ovella queríanma matar a min, e non puderon botarlle a boca, po outro día matoullas a ela, matáronlle a ela.
Lois Pérez: Pero,o,o.
Xan de Vilar: E, e, e tiñan os animales matados porque había (baños), había cabritos.
Lois Pérez: Xa.
Xan de Vilar: Había ovellas e cabras porque había unha ca/ unha casa que tiña, non tiña muita xente nin, nin muita casa pa, pa te/ pa tela tampouco, pero as outras casas eran todas grandes.
Lois Pérez: E como era esa?
Xan de Vilar: Nós, nós, nós algún ano, éramos sesenta a comere
Lois Pérez: O dezaseis. Como eran esas festas do dezaseis?
Xan de Vilar: I jotas e muliñeiras, os meus pais, e a miñá madriña i (el) , i os de Froxán i os de (Incomprensíbel) Aquelo si que era beilare. (Incomprensíbel) da televisión, de Luare, pouco beilaba aquela xente, e de, e dos veciños tiñan todo gravao, en Barcelona, un morreu hai pouco, non sei se deixou estropear as cintas, que pena, que valor tiñan aquelas cintas, aquelas muiñeiras e jotas e carballesas!
Lois Pérez: Como empeza/?
Xan de Vilar: Co/ como bailaba aquela xente, eh?
Lois Pérez: Baila ben. Como empezaba esa festa? Empezaba xa pola mañá, ou a que hora empezaba ou...
Xan de Vilar: No, no, no, no.
Lois Pérez: Pra a hora do xantar.
Xan de Vilar: A música viña vindo a eso, cerca da unha pa ir, pa tocar na misa.
Lois Pérez: Primeiro cumplir ca...
Xan de Vilar: E despois víñase da capilla que estaba no monte onde o do castro cel/ alá diante, e botaba unha pieza ou dúas no campo da festa.
Autor/a da transcrición: e~xenio