I é que temos a, ao noso, ao noso alcance, sen moito esforzo, algo que nos sirve moi ben para enredar, para brincar, chámase, así de forma tal, chámase lingua, i chámase lingua i chámase tamén idioma. Claro, idioma, lingua, chámase fala. Cando se (fala) de máis como me está a pasar a min agora, pódese chamar laretada, non? E así. I entón, para, para tamén darnos conta de que coa lingua, co idioma i co que nos sae dentro, podemos bricar, vouvos contar unha pequena historia.
Esta pequena historia eu aprendina en Carnota onde din aulas porque o meu oficio foi estar, afortunadamente, con crianzas, rapazada, como esta moza que temos aquí diante. Foi unha sorte, contigo non tiven a sorte d'estar e ti non tiveches a des/ a desgraza d'estar comigo pero puido, puido callar. Eh! Bueno, pois, e,e,e alí, en Carnota, fixen un traballo de, para, para que valorasen o próximo ao noso, un traballo de recolla de tradición oral e,e,e e entre elas había unha, unha que me chamou moitísimo a atención porque levaba eu moito tempo buscando algo parecido sen saber que existía. I é que eu de crianza tamén fun criado coa literatura de tradición oral pero infelizmente, por un lado, felizmente, por outro, foi case exclusivamente en castelán i, entón, case exclusivamente en castelán eu escoitaba unha canción que me quedaba gravada que era (unha canción) que nos poñían cando aparecía unha, unha, unha función de monicreques que había temporalente en Ferrol, que é onde eu nacín, i trascorreu a miña feliz infancia, i era que, era unha que di:
Yo tenía diez perritos,
todos metidos...
(...)
Como era?
Yo tenía diez perritos
(...)
uno se murió en la nieve,
no me quedan más que nueve.
É unha desas cousas de tradición, de tradición oral na que existe unha, unha cantidade grande e vaise restando e vaise minguando. I eu tiña,a,a aquí na idea porque desde o 16 anos dinme conta de que o meu idioma non era o castelán sinón este que estou a falar agora i empecei a practicalo, usalo, traballalo hasta que me, que se me asentou (en reali/) ben. I andaba buscando precisamente estas cousas porque si na escola algunha vez tiña que poñer como exemplo, que tiña que ser (xa) o noso. I a sorpresa, a sorpresa, non, o normal é que darnos conta deque no noso idioma temos, absolutamente, todo i ese todo con maiúsculas que existe en calquera outro idioma do mundo. Desgraciadamente, é que nós non o valoramos i parécenos que o de fóra é moito millor que o noso i por iso, alembramos estas cousas noutro idioma que tamén está moi ben, non? Non digo que non. I, a sorpresa grande foi que esa, esa lenga-lenga, por chamarse así, que unha palabra moi bonita, esa lenga-lenga de Los diez perritos que existe en castelán, eu recibina en Carnota de mans dunha alumna d'alí lugar das Estañeiras pasamos onte por alí, de casualidade, e tal, i que di así (...) Como xa fixéstedes antes a práctica con Francisco, aí de actuar, pois aquí tamén tedes que actuar. É unha lenga-lenga que existe de forma moi, practicamente idéntica, aínda con, con certas variantes, porque como comentaches ti a min a tradición oral (é) precisamente variadísima porque a memoria, eh, vainos fallando i si tal, vamos inventado para, para entonces sempre temos versións de versións, de versións, de versións. Pois en, en, desta lenga-lenga hai moítisimas versións tanto en galego, tamén, xa foi recollida tamén por, en, en varios libros como en portugués, co cal tamén afirma unha cousa máis que somos o mesmo, i en portugués chámanlle entre outras cousas o tángano-mángano, cántano os Gaiteiros de Lisboa nunha canción preciosa, moi bonita i esta versión que me, que me enseñaron en Carnota, chamáronlle, mirade que nome tan curioso, que vén un pouco pola fonética, supoño, O Orangotango que é o noso, o nome galego dese animal d'alá, da, da Malasia, da zona aquela d'alá que non ten nada que ver con nós. Eh!? E di así (...) É unha muller que ten dez fillas. No?
Unha nai tiña dez fillas,
todas do mesmo home,
e veu o orangotango,
e non quedan máis que nove.
E das nove que quedaron,
deron en comer biscoito,
e vén o orangotango,
e non quedan máis que oito.
E das oito que quedaron,
deron en beber campeche,
e vén o orangotango,
e non quedan máis que sete.
E das sete que quedaron,
deron ir cantar os reis,
e vén o orangotango,
e non quedan máis que seis.
I das seis que quedaron,
deron en ir dar un brinco,
e vén o orangotango,
e non quedan máis que cinco.
E das cinco que quedaron,
deron ir (...)
Xa non me acordo do que, rimado con gato (...) Deron d'ir (...) Do gato. Non me acordo (esas cousas que ten a memoria) E vén o rangotando... Deron ir dar tombos de gato, eran! Tombos de gato! E vén o orangotando e xa pasou eso que quedaron catro.
I desas catro que quedaron,
deron ir cantar os reis,
e vén o orangotango,
e non quedan máis que tres.
Xa o repetín, verdade? (...) Ah, era verdade! Si, si. É que é moi curioso. É verdade. Grazas, grazas Catuxa! Que nesta versión nosa, recollida en Carnota, aparece eso tan noso como é ir a san André, a santo André.
I desas catro que quedaron,
deron ir a santo André,
e vén o orangotango
e non quedan máis que tres.
I desas tres que quedaron,
deron ir cantar á tuna,
e vén orangotango
e non quedan máis que unha.
I esa unha que quedou,
a súa nai ((1)) deulle as azoutas,
vaite, miña filla, vaite,
polo camiño das outras.
1 ((mala nai por certo))
Autor/a da transcrición: e~xenio