Antonio Reigosa: Cando te dás conta de que tes aí,í,í un, un volume,e,e enorme de material interesantísimo que hai que facer algo con el? (…) Organizalo ou (…)
Dorothé Schubarth: Ah! Eso, no, no, no, non. Eso (...)
Antonio Reigosa: Non foi así.
Dorothé Schubarth: Como che digo que xa desde o principio ti vas apuntando as cousas i,i,i despois de dous anos, eso foi, foi o caso que o Antón preguntou si non quería quedarme con este encargo.
Antonio Reigosa: Si.
Dorothé Schubarth: I o primeiro que me veu á cabeza era que o, os principios cuando inda non sabía faser muito, un día apareseu un estudiante de medicina que tocaba, tamén, a gaita, dixo: “Mira, non fagas o que fan todos os es/ estranxeiras, collen as cousas i van con eles, marchan”. I eu que non tiña ni idea, dixen: “Prométoche”. I foi o primeira vez que pensei, podo cum/ cumplir a promesa.
Antonio Reigosa: Ese momento foi clave.
Dorothé Schubarth: Si. Esto xuntouse na miña cabeza e,e,e (…)
Antonio Reigosa: Sabes quen era ese, ese home, ese médico?
Dorothé Schubarth: Este home creo que morreu, (que é) Carlos Cristos. Caso/ casouse ou polo menos era compañeira outra médica de, de Mallorca.
Antonio Reigosa: Ah!
Dorothé Schubarth: I foron alá i, unha vez, mirei no Internet i vin que este morreu dunha enfermedá mui rara. I,i,i non sei máis.
Antonio Reigosa: Xa.
Dorothé Schubarth: Desa/ desa/ desapareseu.
(…)
Antonio Reigosa: I, i participaches, eu que sei, nalgú,ú,ún Carnaval?
Dorothé Schubarth: Carnaval, non, pero,o,o e,e,e na, na matanza (...)
Antonio Reigosa: Na matanza.
Dorothé Schubarth: E,e,e (...) Si,i,i. Había así cousas que fixeron (…)
Antonio Reigosa: En traballos agrícolas, eu que sei, na recollida de,e,e (…)
Dorothé Schubarth: Eso si.
Antonio Reigosa: De trigo (...)
Dorothé Schubarth: Si, si.
Antonio Reigosa: De patacas, de,e,e (…)
Dorothé Schubarth: Si, si. Eso todo. Eso, o traballo do campo. Si.
(…)
Antonio Reigosa: De repente, aparece algo marabilloso, non? Supoño que deses días terías moitos por aí.
Dorothé Schubarth: Si porque o contacto, o campo (…)
Antonio Reigosa: Si.
Dorothé Schubarth: Ten, ten o seu tempo que é importante. No? Ademais, ai, si que estaba na sega! Claro, que tiñan una máquina (...)
Antonio Reigosa: Si.
Dorothé Schubarth: E,e,e un montón de polvo que non me iba mui ben pero,o,o e,e,e estaba un pouco axudando. Eu non sei.
Antonio Reigosa: Puñécheste a axudar a,a,a mallar.
Dorothé Schubarth: Si, con, vamos, maiar porque tiñan esta máquina, non, non me puxen.
Antonio Reigosa: Bueno,o,o pero,o,o (…)
Dorothé Schubarth: Pero estaba con eles i fixen algún detalle ou así.
Antonio Reigosa: Neses anos, aínda era posible, hoxe, xa non é posible.
Dorothé Schubarth: Non ou recolle-los, os monllos i cousas. Eso, alí, si.
Antonio Reigosa: E,e,e como e,e,e estiveche,e,e varios anos, estiveche en tódalas estaciós, nos traballos propios de cada estación.
Dorothé Schubarth: (Asente)
Antonio Reigosa: Selecionabas e,e,e a zona,a,a (e como)?
Dorothé Schubarth: No, no. Eso non. Había, se iba cuando i, i, por exemplo, as mata/ matansas podían ser interesante (...)
Antonio Reigosa: Si.
Dorothé Schubarth: Porque había reunión. No?
Antonio Reigosa: Si.
Dorothé Schubarth: Entonses, pero, e,e,e quisais hai demasiado pouco e,e,e donde se xuntan moitos.
Antonio Reigosa: Si,i,i.
Dorothé Schubarth: Es que eu teño moitos así, e,e,e frente, enfrente. Así, polo menos, oyes ben. I, si, no outro caso tes un ja/ jaleo.
Antonio Reigosa: Si,i,i.
Dorothé Schubarth: Que a xente (...) É mui difísil, a veces, despois pescar o que hai. No?
Antonio Reigosa: Que tipo de gravadora levabas? De, de cinta, supoño.
Dorothé Schubarth: Si, si. Ti/ tiña un Sony i, máis adiante, un Buhler que hoxe (…)
Antonio Reigosa: E/ eran de,e,e de quitar a (...) É decir de,e,e (...)
Dorothé Schubarth: De, de casete.
Antonio Reigosa: De casete.
Dorothé Schubarth: (As de) xa non así.
Antonio Reigosa: Si.
Dorothé Schubarth: Ou (era) antes era un destas.
Antonio Reigosa: Mui grandes, si.
Dorothé Schubarth: Pero (...)
Antonio Reigosa: Este xa era pequeno.
Dorothé Schubarth: Despois fíxose inda, bueno, así.
Antonio Reigosa: Si,i,i.
Dorothé Schubarth: I despois, xa, pola humedad ou porque é normal (...) que a,a,as (...) Como se chaman donde se pasan as sintas que eso se ensusia i tiña que aprender (...)
Antonio Reigosa: Os cabezais. Si. Ensúcianse. Si.
Dorothé Schubarth: E,e,e que non gravaba ben e tal. E dixéronme: “Mira, eu sei, teño un amigo en Santiago, tal”. I o amigo era Víctor, i entonses el arreglou aparatos i tal, i máis adiante foi a súa compañeira que escribiu,u,u as cousas en limpo, as transcripcións. Unha vez transcriptas escribiu en limpo. Despois, chegaron a Antón i se fasían correcsións.
(...)
Dorothé Schubarth: Eso tiña que tamé,é,én tomar o seu camiño i, i,i,i ao final foi un pouco que el dixo: Cada medio día teño una hora”. Non sempre pero cuando, cuando está libre. I, entonses, eu preparei cousas i,i,i pero ela escribiu as cousas antes, i estas correcsións están a man dentro. I esto non se pode pasar a máquina porque si o fas, tú non me dirás as faltas de copia porque non é u,u,unha lingua normalisada, i tú tes que ir mui ben observar como se escribe eso, como se (...) Así que todo esto vai, e,e,e está no museo.
(...)
Antonio Reigosa: Algunha festa de parroquia?
Dorothé Schubarth: Si, si, si. Si.  Había una en (Naravaseiras) que,e,e i, aí, encontráronse varia xente i, non foi así o conxunto, pero varios que se prestaron, i (...) a maestra do pueblo que,e,e que axudou que eles fi/ fixesen.
Antonio Reigosa: Axudou a xuntar, a que,e,e a que,e,e (...)
Dorothé Schubarth: Eran moitas veses profesores.
Antonio Reigosa: Si, que colaboraban.
Dorothé Schubarth: I,i,i tamén curas, pero muito eran profesores.
Antonio Reigosa: Son os contactos ideais, claro.
Dorothé Schubarth: Si, si, si. Claro. Si.
Antonio Reigosa: Porque son os que coñecen os veciños i teñen certa influencia sobre eles (...)
Dorothé Schubarth: (Ja, ya, ya)
Antonio Reigosa: Certa autoridade.
(...)
Dorothé Schubarth: Pensa esta combinación que había un lingüísta desta categoría como o Antón e,e,e que facía eu sin el?
Antonio Reigosa: Claro.
Dorothé Schubarth: I non solamente el. Eso que el sabía como se, hai que fase-las cousas para publicar e todo esto. E/ eu, a veses, estou, así, no mundo de, de sonos i non, non me preocupo desto.
Antonio Reigosa: Antón foi,i,i peza clave no,o,o en todo (...) o proceso.
Dorothé Schubarth: E por eso quería que el estaba xunto pero el, no, no, no, no. Pero no fondo, mira, fixemos todo xunto.
Antonio Reigosa: Imprescindible a súa, a súa aportación.
Dorothé Schubarth: I ahora, mira, mirou o manuscrito, correxiu un par de cousas etsétera. No?
Antonio Reigosa: Bueno, pois.
Dorothé Schubarth: I eso foi sempre así. Tódolos prolo/ prólogos, todo que escribimos (...) I pa eso fai falta.
Antonio Reigosa: Rigor. Rigor (...)
Dorothé Schubarth: Si, pero tamé,é,én nesesita una,a,a (...)
Antonio Reigosa: I xenerosidade. As dúas cousas.
Dorothé Schubarth: Muita cousa máis, e,e,e tú escribes i correxir u que ti escribes para que esté xa eso. Eso nesesita una forma i eso fixo el con una maneira tan discreta, ta,a,an, con distansia i, i, sempre, con muitísimo respecto.
Antonio Reigosa: Bueno. Fantástico.
Dorothé Schubarth: Eso, eso tes que ver que sin el, nada; nin Con/ Cansioneiro nin nada.
Antonio Reigosa: Cres que é u,u,un personaxe fundamental (...)
Dorothé Schubarth: Si,i,i.
Antonio Reigosa: Antón. Si.
Dorothé Schubarth: (Incomprensíbel) el, el non o ve así. Entonces eu digo: “Quen era primeiro, o ovo ou a galiña?
(...)
Antonio Reigosa: Fálame agora dos istrumentos. É dicir, falamos da xente (...)
Dorothé Schubarth: Pero deso non, non son es/ espesialisada. Non sei nada.
Antonio Reigosa: Bueno, pero do que viches, e,e,e viches, evidentemente, moito canto sen acompañamento,o,o de istrumento (...) do pandeiro.
Dorothé Schubarth: Si, vin eso i vin as gaitas.
Antonio Reigosa: Nada máis?
Dorothé Schubarth: Non, practicamente. Ah, bueno, o, o Florencio co violín!
Antonio Reigosa: Florencio (co violín)
Dorothé Schubarth: Eso xa era (...)
Antonio Reigosa: Si.
Dorothé Schubarth: Una cousa espesial.
Antonio Reigosa: Era famoso, Florencio en determinadas zonas.
Dorothé Schubarth: (Si,i,i)
Antonio Reigosa: Florencio da Fontaneira.
Dorothé Schubarth: Si. Exacto.
Antonio Reigosa: I,i,i é dicir, e,e,e pandeireta,a,a e,e,e gaita e,e,e (...)
Dorothé Schubarth: E,e,e platos. Platos de (emaille) ou como se dise eso. Sabes? Este tipo de platos que, que teñen u,u,un una pasta encima.
Antonio Reigosa: Platos.
Dorothé Schubarth: Platos, para comer ou o que sexa.
Antonio Reigosa: Ah! Si. Si. Si. Claro.
Dorothé Schubarth: Bumba, bumba!
Antonio Reigosa: Si, si, si.
Dorothé Schubarth: Esto (...)
Antonio Reigosa: Ah! Tocar e,e,e utensilios. Ah, ah!
Dorothé Schubarth: Primeiro, eles mismo fixeron i, segundo, para min si, se empezan, así, con e,e,e ca pandereta non, non se, se colle a musi/ a letra. A música, si. Entonses, esto, incluso, era favore/ favoresido para min. Pero muitos querían (...) El, eu levaba una pandereta incluso tiña una máis grande, máis, i despois comprei una que era un pouco máis pequena, máis manexable.
Antonio Reigosa: I,i,i en algún sitio cantarías (...)
Dorothé Schubarth: Sabes? I ao millor non teñen nada ou se solamente para animar e, e, e poñerlles na man un, una pandereta.
Antonio Reigosa: Pero, por exemplo, istrumentos destos feitos, fabricados por eles, eu que sei, un asubío,o,o (...)
Dorothé Schubarth: Ah! No,o,on. Non, non, non.
Antonio Reigosa: Non?
Dorothé Schubarth: Non.
Antonio Reigosa: Porque, incluso, hai xente que tiña habilidade pa facer unha gaita (...)
Dorothé Schubarth: (Ja, ja, ja)
Antonio Reigosa: De,e,e de que chaman de cana que é unha,a,a (...)
Dorothé Schubarth: (Ja)
Antonio Reigosa: Cousas dese (tipo). Non?
Dorothé Schubarth: Si. Si.
Antonio Reigosa: E non atopaches dese,e,e (...)
Dorothé Schubarth: No. Tampouco no,o,on busquei muito (...)
Antonio Reigosa: Pero podían aparecer espontáneos, tiñan alí, sacaban (...)
Dorothé Schubarth: A veces, enseñáronme outras cousas, por exemplo, qui tiñan bordados, muier. Teño una foto con un bordado de una muier i cousas destas no? I,i,i vin fiar.
Antonio Reigosa: Si.
Dorothé Schubarth: E,e,e bueno, ou fa/ faser de esto (...)
Antonio Reigosa: Si, si. De fiar (...)
Dorothé Schubarth: Pero eso non é música! Pero (...)
Antonio Reigosa: Non. Bueno, pero podían cantar mentras fiaban.
Dorothé Schubarth: Claro.
Antonio Reigosa: Claro.
Dorothé Schubarth: I,i,i ademais, levaban a, ao campo.
Antonio Reigosa: Si. Coas vacas ou coas ovellas.
Dorothé Schubarth: Si. Si. Así (...)
Antonio Reigosa: É un traballo complementario o un do outro.
Dorothé Schubarth: Si. Si.
Antonio Reigosa: I o,o,o (...)
Dorothé Schubarth: Exacto.
Antonio Reigosa: O entretemento de estar acompañándose con un canto.

Gravación feita o 25 de outubro de 2019 na biblioteca do Instituto da Lingua Galega, co financiamento da Consellería de Cultura e da Deputación Provincial da Coruña.